Cocaïne als wapen?

Narcoterrorisme: ‘Dit draait meer om politiek dan om drugs’

© Reuters/Carlos Jasso

Eind maart smolt het Amerikaanse ministerie van Justitie de oorlogen tegen terrorisme en drugs samen door onder andere Venezolaans president Nicolás Maduro te beschuldigen van ‘narcoterrorisme’. ‘Het bewijs richting Maduro is dun.’

‘Vandaag beschuldigen wij Maduro en zijn topluitenants van het onderhouden van een narcoterroristische samenwerking met de Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia (FARC) gedurende de afgelopen twintig jaar,’ zei openbaar aanklager Geoffrey S. Berman op 26 maart. ‘Het was de uitdrukkelijke intentie van Maduro en de anderen om de Verenigde Staten te overspoelen met cocaïne ter ondermijning van de gezondheid en het welzijn van onze natie. Maduro gebruikte cocaïne doelbewust als wapen.’

De FARC streefde decennialang naar het omverwerpen van de Colombiaanse regering, maar legde in 2016 de wapens neer in ruil voor vredesonderhandelingen. Een jaar later werd het een officiële politieke partij, slechts een splintergroepering heeft de wapens nog niet neergelegd. Toch beschouwt Washington de FARC nog altijd als een terroristische organisatie.

Nicolás Maduro kwam in 2013 aan de macht in Venezuela, maar is volgens de aanklacht al ‘sinds tenminste 1999’ een kopstuk van het ‘Kartel der Zonnen’ dat het Venezolaanse leger, de regering en het justitieel apparaat in haar zak heeft. Er zijn nogal wat problemen met de Amerikaanse aanklacht, maar met beloningen tot 15 miljoen dollar in ruil voor informatie wordt de druk op Venezuela stevig opgevoerd.

Allereerst weet niemand precies wat narcoterrorisme is. Ten tweede produceert Venezuela geen cocaïne en is het niet de belangrijkste schakel in de smokkelroutes richting de Verenigde Staten. Ten derde is het beeld van het Kartel der Zonnen volgens velen te simplistisch.

Wat is narcoterrorisme?

De term narcoterrorisme werd begin jaren tachtig in Peru geïntroduceerd na een aanval van de revolutionaire beweging Lichtend Pad op anti-drugseenheden van de politie. De Colombiaanse regering deed hetzelfde met aanslagen op de politie door de FARC. In de jaren daarna dook de term hier en daar wel eens op, maar werd nooit gemeengoed.

‘Volgens de Amerikanen staat Maduro aan het hoofd van een kartel dat met steun van Venezolaanse instituties en de FARC de VS wil overspoelen met cocaïne.’

‘Zoals er geen consensus bestaat over de definitie van terrorisme, zo is er geen consensus over de definitie van narcoterrorisme,’ vertelt Benoit Gomis, een expert op het gebied van internationale drugshandel en terrorisme verbonden aan de Canadese Simon Fraser Universiteit en het Britse Chatham House, aan MO*.

Over het algemeen wordt aangenomen dat terrorisme een vorm van geweld is die zich tegen burgers richt en een politiek doel nastreeft, zoals het veranderen van een bepaald beleid of de publieke opinie. Het ondermijnen van de Amerikaanse volksgezondheid als politiek doel lijkt vergezocht.

In 2015 publiceerde Gomis de studie ‘Demystifying Narcoterrorism’. Op basis van onderzoek in Peru, Afghanistan, Mali en Mexico concludeerde hij dat ‘narcoterrorisme’ te vaag en simplistisch is, omdat het begrip het belang van de drugshandel voor het financieren van terrorisme en het gebruik van terroristische tactieken door drugshandelaren schromelijk overschat.

Zo belastte Lichtend Pad in Peru het produceren en transporteren van cocaïne op haar grondgebied, maar was het nooit rechtstreeks betrokken in de drugshandel. Hetzelfde geldt voor de Taliban en Al Qaeda in Afghanistan. Volgens Gomis waren beide groepen slechts ‘marginaal actief’ in de handel van opium en heroïne. Aan de andere zijde veroorzaken de Mexicaanse drugkartels wel enorm veel leed onder burgers, maar missen hun acties het noodzakelijke politieke motief om als ‘terrorisme’ te worden bestempeld.

‘Narcoterrorisme wordt als zodanig ook niet vermeld in het Amerikaanse wetboek van strafrecht’, zegt Gomis. ‘Afdeling 960, waarna de aanklacht naar verwijst, combineert twee afzonderlijke strafbare feiten. Het gaat om drugshandel die, direct of indirect, een terroristische organisatie ten goede komt.’

‘Volgens de Amerikanen staat Maduro aan het hoofd van een kartel dat met steun van Venezolaanse instituties en de FARC de Verenigde Staten wil overspoelen met cocaïne, en dat niet om zichzelf te verrijken, maar als wapen,’ vat Gomis de aanklacht samen. ‘Het probleem, zeker gezien de geschiedenis van het terrorisme-etiket en het gebruik ervan voor politieke doeleinden, is het gebrek aan bewijs. Dit is de eerste keer sinds Manuel Noriega in 1988 dat een (ex-)staatshoofd strafrechtelijk wordt vervolgd. En ook Noriega was een zaak in zeer complexe politieke omstandigheden.’

Smokkelnetwerk

Met een geschatte waarde van zo’n 30 miljard dollar per jaar vormen de Verenigde Staten ‘s werelds grootste afzetmarkt voor cocaïne. Zo’n negentig procent van de drug is afkomstig uit Colombia. Indien Washington daar verandering in wil brengen, lijkt Venezuela niet de voornaamste prioriteit.

In maart publiceerde de mensenrechtenorganisatie Washington Office on Latin America (WOLA) het rapport ‘Beyond the Narcostate Narrative’, waarin het concludeert dat corruptie en georganiseerde misdaad in Venezuela weliswaar enorm zijn toegenomen als gevolg van de economische en politieke crisis, maar dat het land geen primaire doorvoerhaven is voor cocaïne.

‘Indien de Amerikaanse regering echt iets wil doen aan de instroom, moet het zich richten op corruptie in landen als Honduras en Guatemala.’

Volgens WOLA bereikte in 2018 zo’n 210 ton cocaïne de Verenigde Staten via Venezuela. Dat is tien procent van de totale Colombiaanse productie. De overige negentig procent belandde in de VS via het westen van de Caraïbische Zee en het oosten van de Grote Oceaan. Het kleine Guatemala voerde zesmaal meer door dan Venezuela.

‘Het bewijs richting Maduro is dun, hetgeen suggereert dat dit meer om politiek draait dan om drugs,’ aldus WOLA’s Hoofd Venezuela Geoff Ramsey. ‘Venezuela is geen primair doorvoerland voor cocaïne. Indien de Amerikaanse regering echt iets wil doen aan de instroom, moet het zich richten op corruptie in landen als Honduras en Guatemala, maar die werden de laatste jaren enorm vertroeteld door de Amerikaanse regering.’

Venezuela lijdt al jaren onder zware Amerikaanse economische sancties. Bezittingen en tegoeden in de Verenigde Staten zijn bevroren en het land heeft niet langer toegang tot de internationale financiële markten.

Een Europese zakenman die lang in de Venezolaanse hoofdstad Caracas werkte zag hoe de economie afbrokkelde. ‘Er waren steeds meer aanwijzingen dat het leger een rol speelde in de import en smokkel van goederen naar Colombia,’ vertelt hij op verzoek van anonimiteit. ‘Hele trucks met kunstmest verdwenen naar verluidt uit het systeem en reden richting Colombia om daar voor harde valuta te worden verkocht. Een andere zorg was de groeiende georganiseerde misdaad en drugshandel, waar leger en politie op allerlei manieren in verwikkeld zouden geweest zijn. Het is geen geheim dat schepen en vliegtuigen uit Venezuela structureel Colombiaanse cocaïne vervoeren. En dan hebben we het niet over een paar kilo.’

Eneas De Troya (CC BY 2.0)

Kartel der Zonnen

Volgens de Venezolaanse misdaadspecialist Javier Mayorca is het Kartel der Zonnen een grotendeels verzonnen entiteit. De Amerikanen hebben een plaatje van de Amerikaanse maffia en het Colombiaanse Calikartel gepakt en dat op de complexe Venezolaanse realiteit geplakt. Hoewel een deel van het militair apparaat zeker profiteert van de drugshandel, kan het volgens Mayorca niet als een piramide of alomvattend kartel worden gezien.

‘Er zijn cellen binnen het militair apparaat die functioneren als drugsorganisaties. Maar ze als “kartel” omschrijven is een stap te ver.’

InSight Crime is eenzelfde mening toegedaan: ‘Het Kartel der Zonnen is een misleidende term omdat het de indruk wekt dat het gaat om een hiërarchische groep, voornamelijk bestaande uit officieren,’ aldus de website gericht op georganiseerde misdaad in Latijns-Amerika. ‘Er zijn cellen binnen de verschillende takken van het militair apparaat – leger, marine, luchtmacht en nationale garde – die functioneren als drugsorganisaties. Maar ze als “kartel” omschrijven is een stap te ver.’

De naam dook voor het eerst op in 1993 toen officieren van de Nationale Garde werden verdacht van drugshandel. Zij droegen zonne-insignes, vandaar de naam. Indertijd betrof de handel vooral het accepteren van steekpenningen. Vanaf het midden van vorig decennium begonnen militaire elementen zelf met het kopen, transporteren en verkopen van cocaïne.

‘Maar er is geen organigram voor een structuur zo vaag als het Kartel der Zonnen’, aldus InSight Crime. ‘Er is enkel een lijst namen gepubliceerd door het Amerikaanse Office of Foreign Assets Control (OFAC) en veel speculatie. Het lijkt evident dat de belangrijkste takken van de strijdkrachten facties hebben die zich bezighouden met drugshandel. Maar terwijl zij soms samenwerken, is er ook bewijs dat zij elkaar soms tegenwerken en elkaar zelfs bestelen.’

Hezbollah en Hamas

Ondanks de kritiek op de aantijgingen jegens Maduro en co ging het Amerikaanse openbare ministerie voort op de ingeslagen weg. Op 27 mei jongstleden werd Adel el Zabayar, een voormalig Venezolaans parlementslid van Syrische komaf, beschuldigd deel uit te maken van een ‘narcoterroristisch complot’.

Als ‘actief lid’ van het Kartel der Zonnen zou hij in 2014 naar ‘Syrië en Palestina’ zijn gereisd om wapens te kopen voor het FARC en om leden van Hezbollah en Hamas te rekruteren die vervolgens in Venezuela zouden worden getraind om een terroristische aanslag in de Verenigde Staten te plegen. Wederom is het bewijs flinterdun.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws

De aanklacht is vooral gebaseerd op de getuigenis van een anonieme Amerikaanse agent van de DEA (Drug Enforcement Administration, red.). Verder verwijst de aanklacht naar twee interviews die Zabayer gaf aan de televisiezender Al Manar van de Hezbollah en twee foto’s van zijn reis naar het Midden-Oosten, waarop hij poseert met pro-Assad militieleden. De foto’s waren overigens weinig geheim. Zabayer had ze zelf op Facebook gezet.

Sinds de aanslag op een Joods gemeenschapscentrum in Buenos Aires in 1994 regent het beschuldigingen richting Hezbollah en Iran. Zij zouden een enorm netwerk hebben opgebouwd in Zuid-Amerika, waaronder in Venezuela. ‘Wij zijn altijd erg sceptisch geweest over dat soort claims’, zegt Phil Gunson, senior analist voor de International Crisis Group. ‘Ik woon al meer dan twintig jaar in Venezuela en nagenoeg van meet af aan circuleerden er verhalen over terroristenkampen, uraniummijnen in handen van Iran en de aanwezigheid van de Hezbollah. Maar de meeste verhalen bleken nonsens. Het minste wat je kunt stellen, is dat er geen bewijs is.’

‘Hoewel Venezuela al lange tijd banden onderhoudt met Iran en een zekere sympathie heeft voor Hezbollah, wordt de relatie tussen de Maduro-regering en Hezbollah, en de dreiging daarvan, vaak overdreven ter promotie van het verhaal dat de crisis in Venezuela en Maduro’s leiderschap een directe bedreiging vormen voor de Verenigde Staten’, zegt Kristen Martinez-Gugerli, WOLA’s programma-assistent voor Venezuela.

Ook InSight Crime was niet onder de indruk van de aanklacht tegen Zabayar. Het biedt geen enkel detail over hoe het rekruteren in zijn werk ging en of er ooit daadwerkelijk militanten in Venezuela trainden. ‘Zo kort na de beschuldiging jegens Maduro en diens intieme kring lijkt het vooral een poging de politieke druk op de Venezuela nog meer te verhogen.’

Volgens Gunson zijn er sterke banden tussen Iran, Syrië en de regering-Maduro. Alle drie gaan gebukt onder zware Amerikaanse sancties en trekken als vanzelf naar elkaar toe. In mei leverden Iraanse tankers nog olie aan Venezuela. Ook hebben sommige leden van de regering en Venezolanen van Arabische komaf een zekere sympathie voor Hezbollah. Dat betekent natuurlijk niet dat ze zich schuldig maken aan terrorisme.  

‘Natuurlijk is er drugshandel in Venezuela en tal van mensen binnen de regering en de strijdkrachten nemen er ook aan deel,’ zegt Gunson. ‘De regering biedt tevens een onderkomen aan Colombiaanse guerrilla’s. Maar om politieke redenen komt het de Venezolaanse oppositie en de regering-Trump goed uit dit af te schilderen als een door drugs gefinancierde terroristische complottheorie tegen de Verenigde Staten.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Freelance journalist

    Peter Speetjens is journalist. Na zijn studie rechten in Rotterdam trok hij de wereld in. Hij verbleef een jaar in India en woonde lang in Beiroet, voordat hij in 2016 naar São Paolo vertrok.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.