IMF en Wereldbank verantwoordelijk voor Afrikaanse gezondheidscrisis

In het rapport Hazardous to Health: The World Bank and IMF in Africa hekelt Africa Action, een samensmelting van drie voormalige anti-apartheidsbewegingen, de structurele bijsturingprogramma’s (SAP’s) die de Wereldbank en het IMF aan een groot aantal Afrikaanse landen oplegt. Het effect van die programma’s op de Afrikaanse gezondheidsbudgetten en systemen zou dramatisch zijn: de regeringen staan onder enorme druk om de staatsuitgaven te verlagen en hun begroting onder controle te houden. Zachte sectoren die veel geld opslorpen, zoals onderwijs, gezondheidszorg en voedselsubsidies, delen onvermijdelijk in de klappen.

Volgens Salih Booker, directeur van Africa Action, heeft het beleid van beide instellingen de plaatselijk armoede vergroot en de Afrikaanse gezondheidssystemen uitgehold. De omvang van het hallucinante Afrikaanse aids-probleem is daar een pijnlijk gevolg van: net toen in de jaren tachtig de ernst van het aids-probleem stilaan onderkend werd, snoeiden Afrikaanse regeringen onder druk van de SAP’s stevig in de gezondheidszorg. En begin jaren negentig gaven die landen meer uit aan rente op hun schulden aan het Westen - ook aan Wereldbank en IMF - dan aan gezondheidszorg of onderwijs, aldus Booker.

Het rapport van Africa Action vervoegt de kritiek die beide instellingen de laatste jaren steeds meer moeten slikken. Zowel de Bank als het Fonds worden ervan beschuldigd lakeien te zijn van het westerse neoliberalisme, en in de eerste plaats die waarden en belangen te verdedigen. Enkel de integratie van het lenende land in de wereldeconomie en de verhoogde aantrekkelijkheid voor investeerders uit de privé-sector en het buitenland worden tot doel gesteld. Wat er in de ‘geholpen’ landen op sociaal vlak gebeurt, zou van geen tel zijn.

Booker vindt dat de Wereldbank en het IMF hun verantwoordelijkheid moeten opnemen. Hij wijst erop dat de landen van zwart Afrika in de jaren na hun onafhankelijkheid grote successen boekten in hun strijd tegen kindersterfte en bij de opleiding van medisch personeel en leraren. Pas door de hogere olieprijs en interestvoeten en de lagere prijs voor hun exportproducten moesten die landen eind jaren zeventig voor leningen noodgedwongen beroep doen op internationale instellingen als het IMF en de Wereldbank.

Booker noemt beide instellingen ook hardleers. In hun antwoord op de groeiende gezondheidscrisis blijven zij zweren bij een marktgerichte aanpak van structurele bijsturing, vrijmaking van handel en belastingregimes, en een actievere exportpolitiek. Er is geen aandacht voor schuldverlichting of de heropbouw van staatsgeleide gezondheidszorg - wel voor de privatisering van de gezondheidszorg via gebruikersbijdragen en systemen van betaalde ziekteverzekering.

Volgens het rapport heeft de invoering van die marktprincipes in de gezondheidszorg een pervers effect: gezondheidszorg wordt niet meer als een dienst beschouwd, maar als een consumptieartikel. Een luxeartikel bovendien, want de armsten krijgen niet langer toegang tot die gezondheidszorg. Het rapport noemt de recente vrijmaking van fondsen voor gezondheidszorg en de strijd tegen aids slechts een doekje voor het bloeden. Het grootste obstakel voor echte vooruitgang, de zware Afrikaanse schuldenlast, wordt door de Bank en het IMF amper aangepakt.