Investeerders zenuwachtig over Black Economic Empowermentprogramma

Acht jaar na het einde van apartheid is de Zuid-Afrikaanse economie nog
steeds in handen van de blanke minderheid, die ongeveer een negende uitmaakt
van de Zuid-Afrikaanse bevolking. Als we het aan de markt zouden overlaten
zou er niets gebeuren, verklaarde regeringswoordvoerder Joel Netshitenzhe
afgelopen weekend in een interview met de Financial Mail. Onze veiligheid
kan op lange termijn enkel gegarandeerd worden als de zwarte Zuid-Afrikaan
op een afdoende en zinvolle wijze kan deelnemen aan de economie. Een
meerderheid van de bevolking is niet aanwezig op sleutelposities. Het gevolg
daarvan is een samenleving die weinig kennis en expertise heeft, een smalle
middenklasse en een lage tewerkstellingsgraad.

Er zijn weinig Zuid-Afrikaanse bedrijfsleiders die daar iets tegen willen in
brengen. De economische elite steunt het idee van een Black Economic
Empowerment, althans in theorie. De regering doet er ook alles aan om te
benadrukken dat de operatie zal verlopen in nauw overleg met de
belangrijkste bedrijven en met buitenlandse investeerders. Ze distantieert
zich daarbij met klem van de brutale landhervorming in Zimbabwe.

En toch groeit de nervositeit zienderogen. Vorige week lekten details uit
van een plan om 30 procent van de Zuid-Afrikaanse mijnen en 51 procent van
alle nieuwe ondernemingen over te dragen in zwarte handen. Er brak meteen
paniek uit op de beurs: buitenlandse en binnenlandse investeerders
verkochten hun aandelen en de waarde van de Zuid-Afrikaanse mijnen daalde
met 56 miljard rand (5,4 miljard euro). Het lek bleek voorbarig en de
mijnaandelen hebben zich intussen hersteld, maar de toon is gezet.

Allicht komt er nu snel meer duidelijkheid. Vertegenwoordigers van de grote
Zuid-Afrikaanse mijnen - met onder meer Anglo-American en de Beers -hadden
gisteren (woensdag) een ontmoeting met vier ministers. De Zuid-Afrikaanse
zakenwereld vraagt vooral dat de regering voorzichtig te werk gaat en een
paniekstemming bij investeerders vermijdt.

Intussen voert de regering haar privatiseringsprogramma op om te vermijden
dat buitenlandse investeerders die niet vertrouwd zijn met de
Zuid-Afrikaanse context gaan denken dat de Black Economic Empowerment
neerkomt op een vermomde nationalisering.

De zwaargewichten van de Zuid-Afrikaanse economie wachten in ieder geval
niet tot de regering met een voorstel over de brug komt. Er werden intussen
heel wat akkoorden afgesloten met grote bedrijven. Anglo-Platinum deed
vorige week nog een voorstel om voor 20 miljard rand (1,9 miljard euro) een
deal te sluiten voor de ontwikkeling van mijnen met zwarte partners.

De Black Economic Empowerment is tot dusver enkel zichtbaar in enkele
prestigieuze akkoorden. Dat is meteen ook het voornaamste punt van kritiek:
voor vele kleine en middelgrote ondernemingen is het een ver-van-mijn-bed
show. Vakbonden en sociale organisaties vrezen dat enkele een zwarte elite
er beter van wordt.

Voorlopig wordt er bijna uitsluitend in de mijnbouw over Black Economic
Empowerment gerept. De meeste waarnemers denken dat de overheid daarna een
appel gaat doen aan de dienstensector en de banken en dat daarna andere
sectoren volgen. De regering heeft aangekondigd dat ze tegen het eind van
dit jaar een gedetailleerd plan zal voorleggen aan de parlement.