Verschijningsverbod Iraanse krant duidt op strengere censuur

Het verschijningsverbod voor Shargh kwam gisteren (maandag) niet als een complete verrassing. De hervormingsgezinde krant laat sinds de uitslag van de verkiezingen vorig jaar kritische geluiden horen ten aanzien van de regering. De directe aanleiding voor het verbod, waarvan nog niet duidelijk is of het blijvend is, was vermoedelijk een cartoon. Op de spotprent staat een ezel met een lichtkrans om zijn hoofd, die balkt naar een verbaasd kijkend paard op een schaakbord. Het tafereel verwijst onmiskenbaar naar de toespraak die Ahmadinejad vorig jaar hield voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Hij zei toen na afloop dat hij zich bij die gelegenheid door licht omringd voelde.

De Society to Defend Freedom of Press wees al voor het verschijningsverbod op toenemende censuur in Iran. Het land zou volgens de organisatie “een van de zwartste periodes in de Iraanse journalistieke geschiedenis” doormaken. In de eerste periode van het presidentschap van de hervormingsgezinde president Mohammad Khatami, kwamen er tientallen nieuwe kranten en tijdschriften bij in de kiosken. Zodra de macht van Khatami afnam, nam de druk op de pers weer toe. In april 2000 werden op één dag meer dan vijftien kranten verboden door conservatieve rechters.

“Sinds de regering in handen is van hardliners, doen alle kranten aan vormen van zelfcensuur uit angst voor nieuwe grootschalige acties tegen de pers”, zegt een hervormingsgezinde journaliste in Teheran. “Toch konden tot voor kort alle grote kranten gewoon verschijnen. Wel kreeg een overheidskrant een verbod, omdat de redactie een cartoon had gepubliceerd die beledigend was voor de Azeri-bevolking in Iran”, zegt ze. “Om de rellen in de Azeri-sprekende steden te beteugelen, werd de krant toen noodgedwongen verboden.”

De meeste journalisten dachten dat hun kranten wel zouden overleven, als ze voorzichtig zouden omgaan met bepaalde onderwerpen. Een maand geleden nog verklaarde een parlementslid tegenover journalisten dat de tijd van verschijningsverboden voor bij was in Iran, zegt ze.

Volgens haar hebben de Iraanse kranten de afgelopen maanden verschillende malen mondeling en schriftelijk richtlijnen gekregen over hoe ze moeten omgaan met gevoelige onderwerpen. Tot die onderwerpen horen onder meer de nucleaire kwestie in Iran en de rellen in Azeri-sprekende steden. De richtlijnen kwamen van verschillende ministeries en een enkele maal van de Hoge Nationale Veiligheidsraad.

Shargh kreeg twee weken geleden een brief van het ministerie van Islamitische Begeleiding. “In de brief stonden een aantal officiële en ‘betrouwbare’ persbureaus opgesomd die geciteerd mochten worden in kranten. Andere bronnen zouden ongeautoriseerd zijn. Kennelijk hebben andere kranten dezelfde brief gekregen”, zegt een journalist van het verboden dagblad. “De brief is nooit officieel vrijgegeven door het ministerie en niemand durfde hem te publiceren.”

Uitgevers van boeken hebben ook te maken met het strengere beleid. Zij krijgen in veel gevallen geen toestemming voor herdrukken van boeken die in de periode van hervormingen of in de eerste maanden van Ahmadinejads bewind zonder problemen werden gepubliceerd.

“Er liggen bijna een half miljoen boeken te wachten totdat ze in tweede druk op de markt gebracht mogen worden, maar het ministerie weigert toestemming”, zegt een uitgever in Teheran die anoniem wil blijven. “Ook voor de uitgave van veel nieuwe boeken, zowel romans als politieke essays, krijgen we geen toestemming.”

De publicatieverboden brengen veel kleine uitgevers die de markt betraden in de periode van relatieve vrijheid, in gevaar. “Om niet teveel risico te lopen, worden bij de eerste druk meestal niet meer dan een paar duizend exemplaren gedrukt. Als herdrukken vervolgens verboden worden, dan kan dat voor kleine uitgevers betekenen dat ze failliet gaan. En dat is precies wat de regering wil”, zegt de uitgever.

De minister van Islamitische Begeleiding, Hossein Saffar Harandi, een voormalig journalist van de conservatieve krant ‘Keyhan’, liet onlangs weten dat zijn ministerie ook meer wil doen om internet te controleren. Veel websites, zoals de vanuit Europa gemaakte site Roozonline, de Perzische site van de BBC en ‘Emrouz’, een site die gelieerd is aan de Iraanse Mosharekat Partij (een oppositiepartij) en persoonlijke websites en weblogs van dissidenten en mensenrechtenactivisten waren lange tijd onbereikbaar voor het Iraanse publiek.

”We zijn van plan iets te doen aan de wildgroei aan internetsites, inclusief die van weblogs, om zo de informatiestroom op internet beter te begeleiden”, zei Harandi onlangs in de krant Baztab. Wie iets publiceert op internet, wordt daarvoor persoonlijk verantwoordelijk gehouden, zei Harandi.