Liever een klimaatbeleid dan een klimaatvriend

Het is ondertussen anderhalf jaar geleden dat de verenigde Vlaamse ministers hun oproep tot klimaatvriendelijk gedrag aan het volk richtten. Misschien heeft u die gehoord, misschien ook niet.

Om de klimaatverandering tegen te gaan, zo werd op de Vlaamse klimaattop op 19 april 2016 steeds weer onderstreept en herhaald, zijn er inspanningen van iedereen nodig. In het auditorium van de KBC aan het kanaal in Brussel noemden Joke Schauvliege en Geert Bourgeouis het publiek gemeenzaam ‘klimaatvrienden’, maar ze staken ook onafhankelijk van elkaar hun wijsvinger in de lucht, zwaaiden ermee en prevelden dat het niet aan de overheid alleen was om klimaatinspanningen te leveren. Ook u – toen werden de vingers op de zaal gericht – draagt een verantwoordelijkheid. Het was, zo zei de minister-president, alle hens aan dek.

Met een achternaam als de mijne kon ik niet anders dan me aangesproken voelen. Natuurlijk, ik had daar in het auditorium makkelijk de bal kunnen terugkaatsen en in het strikt bemeten vragenrondje opmerken dat om burgers in beweging te krijgen, de overheid lijnen moet uitzetten, keuzes moet maken, niet voortdurend op twee benen moet wippen, gaan voor de of-of in plaats van de gemakkelijke en-en.

Ik besloot dat niet te doen. Ik besloot het klassieke cynisme in te slikken, mezelf als een klimaatvriend van het eerste uur te beschouwen en de uitdaging aan te gaan. Ik had gehoopt op een officiële lidkaart van de klimaatvriendenclub, maar zo ver wilden de ministers hun engagement niet rekken.

Vrolijk wind produceren

De minister-president had voor gewillige burgers als ik wel een inderhaast bij elkaar gekribbeld lijstje klaar. Meer fietsen, zei hij. Investeren in zonnepalen, zei hij. Zuinig omspringen met energie, want dat is niet alleen slim maar ook goedkoper. Mocht onze minister-president een politicus van het olijke type zijn, dan had hij bij deze laatste tip vrolijk geknipoogd. Nu zei hij het met de gedrevenheid van een boekhouder die een nieuwe aftrekpost ontdekte op de belastingbrief.

Zelf noteerde ik vrijwillig twee extra werkpunten die de ministers vergeten waren of weigerden te vermelden omdat ze in sommige sectoren misschien wat gevoelig lagen: de afvalberg van mijn gezin verminderen en lokaal geteeld voedsel kopen.

Ik zag het volledig zitten, want had ik hier niet net ministers ontmoet die beloofden er alles aan te doen om hun klimaatvrienden te steunen?

Ik zag het volledig zitten, want had ik hier niet net ministers ontmoet die beloofden er alles aan te doen om hun klimaatvrienden te steunen? In een videoboodschap had minister Weyts op z’n knieën tussen zijn hangbuikzwijnen verklaard hoeveel hij van fietsers hield.

In een andere videoboodschap sprak minister Crevits ferme taal, zij zou van klimaatverandering een prioriteit maken in het onderwijs. In nog een andere videoboodschap - ja, alle ministers moesten eraan geloven - mompelde minister Homans iets onduidelijks over dat ook zij zich zorgen maakt over het klimaat. Ja, er werd veel wind geproduceerd op deze top, zeker, maar ik zou als enthousiaste klimaatvriend die fris gewassen engagementen een kans geven. Iemand moest het doen.

Wel, beste overheid, we zijn anderhalf jaar verder en ik kan u hier en nu meedelen dat deze klimaatvriend ontgoocheld is over het eenrichtingsverkeer van onze vriendschap. En dan druk ik het nog kameraadschappelijk uit. Ik ben boos. Ik kan uw oproepen tot betrokkenheid en engagement niet meer horen. Ik verdenk u ervan een sinister beleid te voeren waarbij u de verantwoordelijkheid afwentelt om vervolgens anderen de schuld van uw falen te geven. Maar vooral: u slaagt er keer op keer in de mens die bereid is mee het verschil te maken het niet makkelijker maar moeilijker te maken.

Voor wie neemt u uw klimaatvrienden? Voor een bende masochistische idioten?

Het intellect van de automobilist

Terwijl ik mijn kinderen op de fiets naar school jaag, worden ze op kruispunten de pas afgesneden door hitsige chauffeurs die de eigen kinderen voor de schoolpoort willen droppen. Op de weg gelden regels, maar ’s ochtends is dat toch vooral de wet van de sterkste.

Ondertussen hoor ik u, meneer Weyts voor de televisiecamera’s verklaren dat u de automobilist vooral wil verleiden om zich minder met de wagen te verplaatsen. U wil hem niet straffen voor zijn keuze door hem te laten rekening rijden. Of door hem uit schoolomgevingen te weren. Nee, u vertrouwt op het menselijke intellect. Ook al zorgt dat intellect ervoor dat bij het eerste vlokje sneeuw er duizend kilometer file staat. Want welk intellect zegt nu nee tegen de gratis auto waarin hij bij wijze van loon en belastingvoordeel mag zitten? Vier miljard, zo veel kosten ze ons nog steeds, die salariswagens. En ja, ik besef dat het niet uw bevoegdheid is, maar toch, de mensen in de federale regering ontmoet u toch ook op partijdagen?

Wie is hier nu een volslagen idioot? Wie is hier de naïeve kloot?

Wie is hier nu een volslagen idioot? Wie is hier de naïeve kloot? Ik die denk dat zien fietsen doet fietsen, of u, minister die nog steeds meent dat u 2,7 miljard euro in nieuwe auto-infrastructuur moet pompen en amper 300 miljoen in die rood gekalkte goten die wij in Vlaanderen fietspaden noemen?

Dat is niet kiezen voor de fietser, dat is iets minder kiezen voor de auto en dat is vooral geen keuze maken.

Raffinaderij, van het verfijnde type

Terwijl ik me in supermarkten tot bijziendheid drijf door het turen naar ingrediëntenlijsten op etiketten omdat ik vooral producten wil kopen die gemaakt zijn met respect voor mens en milieu, zie ik hoe u, minister-president Geert Bourgeois en opperklimaatvriend, in de Antwerpse haven het lintje doorknipt van een gloednieuwe olieraffinaderij.

Er zal groene benzine geproduceerd worden. Dat moet de grootste grap zijn sinds het idee van schone steenkool werd gelanceerd.

Met rode koontjes en glunderende ogen vertelt u dat deze installatie goed is voor een investering van één miljard euro en u slaagt er zelfs in deze hele raffinaderij voor fossiele brandstoffen milieuvriendelijk te noemen. Er zal groene benzine geproduceerd worden. Dat moet de grootste grap zijn sinds het idee van schone steenkool werd gelanceerd.

Deze installatie mag dan al van het nieuwste type zijn, hij is goed voor 338000 vaten olie per dag en 35 miljoen ton CO2 per jaar.

U beseft dat de laatste onderzoeken erop wijzen dat we nog negen jaar hebben om aan dit tempo fossiele brandstoffen te verbranden en dat het daarna voorbij is, gedaan, finito, ook met uw raffinaderij van het meer verfijnde type?

Maar daar sta ik dan, met mijn hopeloze zoektocht naar producten waarbij de voedingskilometers beperkt werden, naar choco zonder palmolie, naar aardappelen van de boer om de hoek en niet uit Egypte, naar glazen flessen die hergebruikt worden in plaats van kapot gegooid in een glasbak, naar fietsverlichting, groenten, koekjes, noten, shampoo, noem maar op die niet in een kluis van plastic verpakt zijn.

De week van de steak friet

Het zou het normale aanbod moeten zijn. Het is het niet. En u lijkt er ook nauwelijks wakker van te liggen. Nee, liever schoffelt u, minister Schauvliege, de bioboer nog wat dieper in de marge, snijdt u geld weg uit de subisidies voor Bioforum en verklaart u in het Vlaamse parlement dat u zich volgaarne achter de week van de steak friet schaart. Terwijl iedereen die een klein beetje kaas heeft gegeten van klimaatbeleid weet dat minder, veel minder vlees cruciaal zal zijn.

Alsof u nog steeds gelooft dat zo weinig mogelijk veranderen wel voldoende zal zijn omdat u bang bent dat beperkende maatregelen zouden leiden tot een inperking van de populariteit. Maar wat als het omgekeerde waar is?

Dus ja, deze klimaatvriend heeft het gehad met jullie oproepen aan de bevolking, met jullie selfies op dikketruiendag.

Als ik kijk naar de praktijk, kan ik enkel vaststellen dat jullie nog steeds niet zeker zijn of het echt wel moet, een klimaatbeleid voeren, alsof jullie stiekem hopen dat er op een dag iemand een grote stofzuiger uit een hoge hoed zal toveren die al die CO2 uit de atmosfeer zal zuigen en in de grond zal pompen. Zoiets.

Alsof u nog steeds gelooft dat zo weinig mogelijk veranderen wel voldoende zal zijn omdat u bang bent dat beperkende maatregelen zouden leiden tot een inperking van de populariteit. Maar wat als het omgekeerde waar is?

Wat als hernieuwbare energie, minder auto’s, meer lokaal voedsel – om deze drie te noemen – net de ingrediënten zijn van een veerkrachtige economie, die goed is voor mens en natuur?

‘Er is geen draagvlak’, hoor ik jullie nog al eens zuchten en klagen. Het spijt me, maar dat is er wel. U moet het alleen willen zien. 85 procent van de Belgen ligt wakker van klimaatverandering. Het wordt tijd om deze mensen ernstig te nemen en te kiezen voor de toekomst in plaats van een stuiptrekkend verleden.

Het begint met het bedanken voor het doorknippen van lintjes van greenwashing.

Het begint met de industrie wijzen op de mogelijkheden. Waarom heb je een kerncentrale nodig als je zelf de beheerder van je elektriciteit kan worden? Het begint met investeren – echt investeren – in een doordacht openbaar vervoer, in een fijnmazig fietsnetwerk en met het doorrekenen van de reële kost van auto’s aan hun gebruikers.

Ik wil naar de winkel kunnen gaan zonder me het hoofd te breken over waar en hoe alles geproduceerd is. Ik wil dat duurzaam het nieuwe normaal is.

Ik wil wat herbruikbaar is kunnen hergebruiken – voer statiegeld in, waar wacht u nog op? – ik wil me op de fiets, in de tram, trein of bus de koning van de weg voelen en niet het plukje haar in het afvoerputje zoals nu. De keuze is aan u.

Ik heb liever een goed beleid dan een kunstmatige en enigszins opportunistische vriendschap. Als ik, tot slot, als klimaatvriend van het eerste uur een raad mag geven: beleid is oorzaken aanpakken, niet symptomen bestrijden.