Hulporganisaties trekken aan alarmbel: er is geen geld meer voor Zuid-Soedan

Gedemobiliseerde kindsoldaten dreigen in Zuid-Soedan zonder steun of begeleiding te vallen. Indien niet snel financiële middelen worden gevonden, vreest UNICEF de programma’s volgende maand al te moeten stopzetten. Na het Wereldvoedselprogramma trekt nu ook Unicef aan de alarmbel. Zuid-Soedan kreunt onder een donormoeheid. De financiële hulp voor ’s werelds jongste land is steeds moeilijker te vinden.

‘Voor kinderen kunnen we momenteel weinig tot niets doen’, meldt Alison Ade Marcello van Handicap International. De vrouw neemt haar kleinzoon van twaalf weer op haar rug. Zijn benen zijn te zwak om hem dragen, en zonder hulpmiddelen kan de jongen niet naar school. Maar meer dan een ietwat vage belofte dat binnenkort iemand langskomt voor een assessment, krijgt de bezorgde grootmoeder niet.

Een verwoestende burgeroorlog, extreme droogte gevolgd door overstromingen en binnenkort misschien ook nog een sprinkhanenplaag, de noden in het land zijn enorm. Maar van internationale solidariteit met de inwoners van de jonge natie valt nog weinig te bespeuren.

Van donor darling tot donor fatigue

In de zomer van 2011 verwelkomde de internationale gemeenschap onder luid applaus een nieuwe onafhankelijke republiek. Zuid-Soedan werd aan de wereldkaart toegevoegd. Twee lange burgeroorlogen en maar liefst drie miljoen doden had de onafhankelijkheidsstrijd gekost. Ook Soedan aanvaardde de nieuwe weg die het zuiden insloeg en de nieuwe republiek kreeg snel de nodige internationale steun.

Het geweld kostte al aan meer dan 400.000 burgers het leven.

Eindelijk had een van de bloedigste conflicten van de afgelopen decennia een eindpunt bereikt. Met de Verenigde Staten op kop werden de nodige middelen bijeengebracht om de vrede in de regio te bestendigen. Voor het eerst sinds lang werd er hoopvol vooruitgeblikt. Zuid-Soedan werd prompt de donor darling van de internationale gemeenschap, die duidelijk geloofde in de nieuwe natie.

Maar in 2013, slechts twee jaar na de onafhankelijkheid, werd de droom een nachtmerrie. Een machtsstrijd tussen president Silva Kiir en de vice-president Riek Machar, ontaardde in een burgeroorlog. Dat Kiir bovendien de leider is van de etnische groep Dinka en Machar van de Nuer, geeft het conflict een etnische dimensie.

Sinds het begin van de burgeroorlog zijn naar schatting 4 miljoen van de in totaal 12,5 miljoen Zuid-Soedanezen ontheemd. Het geweld kostte al aan meer dan 400.000 burgers het leven. De staat in opbouw was daarmee haast meteen een staat in verval.

Weinig tot niets

Basismateriaal, zoals als steun- en gipsverband, is nergens te vinden in de stad.

De helft van de vluchtelingen wacht in een van de buurlanden op beterschap. Ook uit de stad Yei, vlakbij de grens met Oeganda en Congo verdwenen heel wat inwoners door het geweld. Wie niet kon of wilde vertrekken, bleef noodgedwongen achter. Veel leegstaande woningen werden door dorpelingen ingenomen, zij die zich moesten tevreden stellen met de relatieve veiligheid in de stad.

Twee grootmoeders treffen elkaar in een gemeenschapscentrum waar de ngo Handicap International een lokale informatieve sessie over inclusie en mensenrechten ondersteunt. De vrouwen zijn in Yei achtergebleven. Beide dragen ze zorg voor een kleinzoon met een beperking.

John is tien jaar oud en door zijn ouders bij de grootmoeder achtergelaten. Op armkracht probeert de tengere jongen zich te verplaatsen. Zijn verlamde benen sleept hij achter zich aan. ‘Ik draag hem vaak op mijn rug. Maar hij wordt steeds zwaarder om te dragen. Hem elke dag naar school brengen, kan ik niet’, vertelt ze. Dus blijft de jongen thuis.

‘Weinig tot niets’, is het antwoord op de vraag wat Handicap International voor John kan doen. Ook voor de situatie van de andere jongen, de tweejarige verlamde Hilary, is er weinig hoop, meldt projectleider Alison Ade Marcello. Voor kinderen blijkt er momenteel geen aangepast hulpmateriaal beschikbaar.

Noodgedwongen creatief

Issac Ramadan moet creatief zijn: ‘Ik stuurde de moeder van een kind om schoenen op de lokale markt. Vervolgens bevestigde ik er deze lappen kunststof aan.’ Issac is kinesist bij Handicap International in Yei. Hij toont ons een foto van de beenbeugels die hij voor een kind ineen knutselde. Basismateriaal, zoals steun- en gipsverband, is nergens te vinden in de stad.

Graag had hij ook meer revalidatietoestellen uit de hoofdstad gekregen. ‘Gewoon als voorbeeld. Ik zou ze in lokale ateliers laten nabouwen’, legt Issac uit. Enkele maanden geleden diende hij bij het hoofdkantoor nog een aanvraag in, maar een antwoord kreeg hij nog niet.

Recent kwam uit hoofdstad Djoeba een lading rolstoelen en krukken aan. Maar voor kinderen zat er helaas niets bij. ‘Twee jaar geleden hadden we enkele rolstoelen, ook voor kinderen, maar die waren bestemd voor ons partnerhospitaal. Vervolgens werden ze verdeeld over gezondheidsposten in de dorpen’, weet Issac.

Maar door de burgeroorlog verdween het materiaal van de radar. Bij de ngo kunnen ze niet meer zeggen waar die hulpmiddelen zich vandaag bevinden. Opnieuw bij donoren aankloppen voor middelen en begunstigden die bij een nieuwe golf van geweld misschien opnieuw verdwijnen, ligt moeilijk, begrijpen we.

Politieke onzekerheid doet hulp uitblijven

‘Het woord frustratie komt niet eens in de buurt van hoe ik over de situatie denk.’

In september 2018 ondertekenden Riek Machar en Salva Kiir een vredesakkoord. Maar de uitvoering ervan laat sindsdien op zich wachten. Vooral de vorming van een regering van nationale eenheid is een moeilijke opdracht gebleken. Op 22 februari bereiken de leiders opnieuw een deadline. Gehoopt wordt dat dan eindelijk een akkoord wordt bereikt.

Indien de vrede standhoudt, verwacht UNICEF dat heel wat kindsoldaten worden vrijgelaten. Ook zij zullen aangepaste hulp nodig hebben. Maar het re-integratieprogramma van het kinderfonds van de Verenigde Naties is nu al ondergefinancierd. En de politieke onzekerheid zorgt bij veel donoren voor terughoudendheid.

3,9 miljoen euro is dringend nodig om een stopzetting van het programma te vermijden, bericht de organisatie. ‘Het woord frustratie komt niet eens in de buurt van hoe ik over de situatie denk’, zegt Mohamed Ag Ayoyo, lokale medewerker van UNICEF. ‘Kinderen zijn geregistreerd en klaar om te worden gedemobiliseerd. Ik uit mijn grieven namens de kinderen die klaar zijn om aan een nieuw leven te beginnen en hun jeugd op te eisen.’

In december lanceerde het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties (WFP) eveneens een verontrustende oproep. Experten becijferden dat in de eerste helft van dit jaar 5,5 miljoen Zuid-Soedanezen honger zullen leiden. Maar dat aantal zal waarschijnlijk nog oplopen.

Na een al uitzonderlijke periode van droogte, zette extreme regenval eind vorig jaar grote delen van het land onder water. De oogst van een miljoen burgers werd weggespoeld.

190 miljoen euro heeft het WFP nodig om in de eerste helft van 2020 voldoende voedselhulp te kunnen voorzien. Twee maanden na de oproep werd slechts 57 miljoen euro gevonden.

Ondertussen bedreigt een sprinkhanenplaag de voedselzekerheid van miljoenen mensen in de hoorn van Afrika. De vrees is groot dat de zwerm binnenkort ook Zuid-Soedan bereikt en dat zich daarmee een nieuwe ramp in het land voltrekt.