Huishoudhulpen in Qatar uitgebuit en mishandeld

Buitenlandse huishoudhulpen in Qatar moeten extreem overwerken en worden mishandeld en vernederd. Dat blijkt uit 105 gesprekken van Amnesty International met huishoudhulpen.

Na aanhoudende druk van mensenrechtenorganisaties voerde Qatar in 2017 een nieuwe wet voor huishoudelijk personeel in. De wet legt een maximum aantal werkuren per dag op, verplichte pauzes, een vrije dag per week en vakantiegeld.

Maar in de praktijk is daar weinig van te merken: 90 van de 105 vrouwen met wie Amnesty sprak, zeggen dat ze regelmatig meer dan veertien uur per dag werken, 89 vrouwen werken regelmatig zeven dagen per week en van 87 vrouwen werd het paspoort door de werkgever geconfisqueerd. 

Bezit

De helft van de geïnterviewde vrouwen zegt dat ze meer dan achttien uur per dag werken en de meesten krijgen nooit een vrije dag. Veertig vrouwen zeggen te zijn beledigd, geslagen of bespuugd. ‘In Qatar heerst een systeem dat werkgevers nog steeds in staat stelt om huishoudhulpen te behandelen alsof zij hun bezit zijn’, zegt Steve Cockburn van Amnesty International. 

‘In Qatar heerst een systeem dat werkgevers nog steeds in staat stelt om huishoudhulpen te behandelen alsof zij hun bezit zijn’

Het kafala- of sponsorsysteem dat in Qatar geldt, leidt ertoe dat werkgevers enorm veel macht hebben over hun werknemers. Het vereist van buitenlandse arbeidskrachten dat zij een lokale sponsor hebben die zorgt voor de toestemming om het land binnen te komen en die toeziet op het verblijf. Vaak wordt daarbij hun paspoort afgenomen.
De nieuwe wet wordt onvoldoende afgedwongen op het terrein, en vrouwen die misbruik willen rapporteren, stuiten op veel obstakels. 

Lange werktijden

De vrouwen noemen lange werktijden zonder behoorlijke rust als een van de meest voorkomende vormen van misbruik. Volgens hun contracten mag huishoudelijk personeel niet meer dan 10 uur per dag en zes dagen per week werken. Dit is al boven de normen van de Internationale Arbeidsorganisatie ILO, maar de werkelijkheid is nog erger. De vrouwen die Amnesty sprak, werkten gemiddeld 16 uur per dag, meestal zonder vrije dag en zonder betaald te worden voor overwerk. Ze werken dus zo’n 112 uur per week, zowat het dubbele van wat is toegestaan.

De Filipijnse Reina vertelt hoe ze een auto-ongeluk kreeg omdat ze maar twee uur had geslapen: ‘Ik ging om één uur ’s nachts naar bed, en om 3 uur ‘s nachts maakte de dochter van het gezin me wakker om voor haar een blikje Red Bull te gaan kopen’, vertelt ze. ‘Daarna begon ik om half zes met mijn dagelijkse werk, waste de auto en bereidde me voor om de kinderen naar school te rijden. Om tien uur reed ik met de auto tegen een muur aan.’

Mishandeling, misbruik en vernedering

Amnesty sprak met veertig vrouwen die zeggen dat ze verbaal en fysiek mishandeld zijn. Vaak gaat het om vernedering, geschreeuw en beledigingen. Vijftien vrouwen vertelden dat ze werden bespuugd, geslagen, geschopt, gestompt en aan hun haren werden getrokken. 

Vijf vrouwen gaven aan dat ze seksueel misbruikt werden door hun werkgever of door familieleden die op bezoek waren. De meeste vrouwen deden geen aangifte uit angst voor wraak. Een vrouw die wel aangifte deed van een poging tot verkrachting, kreeg van de politie te horen dat ze ‘verhalen verzon’. Daarmee was de zaak afgedaan.

Straffeloosheid

Werkgevers die misbruik maken van hun huishoudhulpen, gaan meestal vrijuit. ‘Bij geen van de vrouwen met wie Amnesty sprak, moest de dader verantwoording afleggen. Als Qatar huishoudelijke hulpen wil beschermen, zal het een duidelijke signaal moeten geven aan de werkgevers dat uitbuiting niet wordt getolereerd’, zegt Steve Cockburn.

‘Als Qatar huishoudelijke hulpen wil beschermen, zal het een duidelijke signaal moeten geven aan de werkgevers dat uitbuiting niet wordt getolereerd’

Tot 2018 had huishoudelijk personeel helemaal geen toegang tot klachtenmechanismen. Daarna werden de Comités voor het beslechten van arbeidsgeschillen opgericht, maar er zijn vertragingen en andere problemen bij de klachtenafhandeling.

Risico

Een grote fout in het systeem is dat huishoudelijk personeel tijdens het verwerken van hun klachten het risico loopt hun wettelijke status, inkomen en verblijfplaats te verliezen. Ze hebben terwijl de klachtenprocedure loopt een veilige schuilplaats en inkomen nodig om in hun levensonderhoud te voorzien, zegt Amnesty. 

Bovendien kunnen vrouwen die hun werkgever verlaten met vergeldingsmaatregelen te maken krijgen en beschuldigd worden van “weglopen” of andere strafbare feiten. Zeker tien vrouwen met wie Amnesty sprak, zeiden ten onrechte te worden beschuldigd van diefstaf, dertien anderen van “weglopen”.

Steve Cockburn : ‘We roepen de autoriteiten van Qatar op om de volledige implementatie van de wet te garanderen. Er moeten effectieve toezichtmechanismen komen en maatregelen tegen werkgevers die hun personeel uitbuiten. Ondanks pogingen om de arbeidswetten te hervormen, faalt Qatar nog altijd in het beschermen van de meest kwetsbare vrouwen in het land.’