Kazerne Dossin brengt Holocaustverhaal op maat van kinderen

Vol enthousiasme staan de negenjarige Ada en de achtjarige Elise klaar in de inkomhal van Kazerne Dossin om met het gezinsparcours te starten. Ada wordt vergezeld door haar opa, Paul Teugels en Elise door haar moeder, Nathalie Urbain. Tijdens de zoektocht worden de twee meisjes op sleeptouw genomen door publieksmedewerkster Klaartje De Boeck.

Kazerne Dossin
Vanuit het gebouw van de Mechelse Kazerne Dossin, waar nu een Holocaustmuseum gevestigd is, werden tussen 1942 en 1944 25.484 joden en 352 zigeuners weggevoerd naar het uitroeiingskamp Auschwitz-Birkenau. Nauwelijks 5 procent daarvan keerde terug om hun verhaal te vertellen.

Hoewel het museum uitgebreid ingaat op de vervolging van joden en zigeuners in België, trekt het dit thema ook verder open naar mechanismen van groepsdruk en collectief geweld, die op hun beurt kunnen leiden tot massamoord en genocide. Kazerne Dossin legt haar focus op discriminatie en massageweld.

De kinderen starten hun missie in een gezellige kinderhoek, waar ze een filmpje te zien krijgen met het verhaal van de kleine Simon Gronowski.

Simon zat op de trein vanuit Mechelen naar Auschwitz, maar wist te ontkomen door onderweg van de trein te springen. Hij zat dan ook op Konvooi 20, waarvan de nacht van de deportatie 118 mensen wisten te ontsnappen.

‘Het verhaal van Simon Gronowski is gebaseerd op waargebeurde feiten’, vertelt Nele Custers, verantwoordelijke marketing en communicatie van Kazerne Dossin.

‘Hij is nu in de 90 en komt soms nog langs om zichzelf op het einde van het parcours voor te stellen aan de kinderen. Simon doet zijn verhaal regelmatig aan jonge mensen.’

Na het introductiefilmpje moeten de twee meisjes op zoek naar verschillende schatkisten die in het museum verstopt zitten. Bij elke schatkist moeten ze een opdracht uitvoeren gelinkt aan het verhaal van Simon, zoals in zijn vriendenboek schrijven of zijn foto zoeken op de fotomuur met alle gedeporteerden uit de kazerne.

Voor elke opdracht die de kinderen volbrengen, krijgen ze een stempel. Op die manier leren ze op een speelse manier belangrijke namen en elementen in het Holocaustverhaal kennen zoals Hitler, het nazisme, de davidsster en discriminatie tegenover onder andere joden, zigeuners en mensen met een handicap.

Parcours op maat

Een Holocaustmuseum bezoeken met kinderen is niet evident. Kim Parys, medewerkster publieksbegeleiding en tevens ontwerpster van het gezinsparcours, legt uit hoe het idee ontstaan is.

‘Met het gezinstraject willen we investeren in het museumpubliek van de toekomst. Het is daarom van belang dat kinderen reeds op jonge leeftijd kennis kunnen maken met cultuur’

‘Vroeger gingen we ervan uit dat een museumbezoek aan Kazerne Dossin niet geschikt was voor kinderen jonger dan tien jaar. Toch kwamen er regelmatig gezinnen met hun kinderen over de vloer.

We ontwierpen daarom een aangepaste route in plaats van de kinderen zonder uitleg het museum in te sturen, waar ze blootgesteld kunnen worden aan gruwelijke foto’s en schrijnende verhalen.’

Ook Nathalie Urbain, moeder van Elise, geeft aan dat het niet eenvoudig is om een museum voor kinderen boeiend te maken.

‘Het is op zich al een moeilijke klus om kinderen naar een museum mee te krijgen, laat staan naar een Holocaustmuseum. Ze beginnen zich dan snel te vervelen.’

Is het belangrijk dat kinderen op jonge leeftijd al kennismaken met dit thema? Parys denkt van wel. ‘Met het gezinstraject willen we investeren in het museumpubliek van de toekomst. Het is daarom van belang dat kinderen reeds op jonge leeftijd kennis kunnen maken met cultuur.’

Ook Paul Teugels geeft aan dat hij het belangrijk vindt dat zijn kleindochter van dit soort moeilijke thema’s op de hoogte is. ‘Het is belangrijk dat ze over dingen zoals de Holocaust leert, aangezien er nu -en als ze later groter is- nog zulke dingen gebeuren.’

Maatschappelijke verantwoordelijkheid

Volgens Koen Lowet, kinderpsycholoog en gedelegeerd bestuurslid van de Belgische federatie van Psychologen, moet de samenleving bepalen of kinderen vanaf zo’n jonge leeftijd al over het thema moeten leren.

‘Of we ervoor kiezen dit thema aan te bieden aan kinderen, is meer een maatschappelijke dan wel een psychologische keuze. Hoe belangrijk is het volgens de samenleving dat dergelijke thema’s levendig worden gehouden en dat die geschiedenis ons eigen blijft? Natuurlijk is het essentieel dat dit soort informatie op een gepaste wijze wordt aangeboden aan de kinderen, zodat ze het kunnen begrijpen.’

Normen en waarden

Het parcours probeert kinderen aan de hand van Simon’s verhaal bewust te maken van achterliggende waarden en normen waar ook het museum voor ijvert. ‘Het is voor ons heel belangrijk dat kinderen beseffen dat wat er in de Holocaust is gebeurd, uiteindelijk begint bij kleinere dingen zoals mensen uitsluiten,’ geeft Custers aan.

‘De kernboodschap is dat we andere mensen geen pijn mogen doen, of dat nu op de speelplaats is of in een oorlog’

‘Op school zijn kinderen vaak bezig over pesten, maar hier ontdekken ze wat de gevolgen daarvan kunnen zijn. Je kan het verhaal doortrekken en ook als een vorm van pesten zien. Die boodschap nemen de kinderen wel mee.’

Als medewerkster Klaartje over uitsluiting en discriminatie vertelt, kunnen de kinderen direct de link leggen met hun eigen leven. ‘Bij ons op school is er ook een kindje dat zwart is, en die wordt ook buitengesloten’, vertelt Ada.

‘De algemene normen en waarden die we willen meegeven, gaan over geweldloosheid. Dat betekent dat we elkaar geen pijn doen en dat we andere mensen niet doden’, voegt Lowet toe.

‘Dat kinderen de context van de Holocaust en volkenmoord niet helemaal vatten, is minder belangrijk. De kernboodschap, aangepast aan hun ontwikkelingsniveau, is dat we andere mensen geen pijn mogen doen, of dat nu op de speelplaats is of in een oorlog.’

‘Nooit meer oorlog’

De zoektocht eindigt op de bovenste verdieping, waar de meisjes nog een boodschap kunnen knutselen voor Simon. Kleurrijke kaartjes met mooie woorden als ‘Nooit meer oorlog’, ‘Praat met elkaar’ en ‘Wees jezelf’ tonen wat de kinderen van hun bezoek aan Kazerne Dossin hebben opgestoken.

Ada en Elise zijn laaiend enthousiast en met geen stokken naar huis te krijgen. ‘Het was heel leuk. Het was zelfs al de tweede keer dat ik de rondleiding deed’, vertelt Ada enthousiast.

‘Alles was leuk’, grinnikt Elise al knutselend, ‘Eerst zag ik er tegenop, maar nu wil ik niet naar huis.’

Hoewel het een zwaar thema was, lieten de kinderen het niet na om en hier en daar zelf voor een positieve noot te zorgen. Toen Klaartje de kinderen vroeg wat zij in hun reiskoffer zouden meenemen, had Ada onmiddellijk een antwoord klaar. ‘De hele inhoud van ons huis. En behangpapier natuurlijk, dan kan ik tenminste mijn cel nog mooi inrichten.’