N-VA koos nucleaire optie om schade van vernietigende hoorzitting te beperken

De campagne tegen het migratiepact die de N-VA op sociale media lanceerde, was de campagne die klaarlag om ná een eventuele val van de regering te lanceren, om de verkiezingscampagne te openen.

Die theorie circuleert in de wandelgangen van de Wetstraat.

Maar omdat het vuur aan hun schenen te heet werd doordat zo goed als alle experten tijdens de hoorzitting in het parlement de kritieken van de N-VA weerlegden, zouden ze gevreesd hebben voor een pers en een publieke opinie die zich tegen de N-VA zou keren. Een reden dus, om de onlinecampagne vroegtijdig te lanceren.

Zo zouden ze ervoor zorgen dat de media hun pagina’s en praatprogramma’s zouden vullen met de schokkende campagne van de N-VA, in plaats van met het relaas van feiten die de N-VA door de mand hadden doen vallen.

Maar het ziet er steeds meer naar uit dat de N-VA toch door de mand zal vallen.

N-VA was akkoord

De hoorzitting bracht de N-VA al snel in verlegenheid. Ze was doelbewust begonnen met een tussenkomst van Jean-Luc Bodson, de diplomaat die de onderhandelingen rond het migratiepact leidde voor ons land.

Zijn verhaal is de achilleshiel van de N-VA: het feit dat hij alle eisen van de Belgische regering in de eindtekst van het migratiepact en alle bezwaren eruit kon krijgen.

De hoorzitting was doelbewust begonnen met een tussenkomst van diplomaat Jean-Luc Bodson.

‘Ik was een uiterst tevreden diplomaat’, zei Bodson, die een neutraal overzicht gaf, maar zijn verontwaardiging toch niet helemaal kon verbergen.

‘Het migratiepact gaat nu uit van wetgeving die in België en de EU al van kracht is. Dat is een groot succes. Wij moeten onze wetgeving en beleid dus niet aanpassen.’

Bodson las het standpunt voor dat de Belgische regering formuleerde toen de delegaties de tekst op 12 september goedkeurden:

‘België meent dat de tekst evenwichtig is, de bezorgdheden weerspiegelt die wij hebben geformuleerd en een belangrijke vooruitgang is op mondiaal diplomatiek niveau; en dus zal België niet alleen de tekst aannemen in Marrakech, maar zal België ook andere landen uitnodigen om hetzelfde te doen.’

De N-VA ministers waren hiermee akkoord gegaan.

Niet bindend

Jean-Luc Bodson was duidelijk: ‘Ik kan lezen, en in de tekst die ik onderhandeld heb staat uitdrukkelijk dat hij niet juridisch bindend is en dat hij de nationale soevereiniteit respecteert. Dat landen zelf bepalen wie toegang heeft tot hun grondgebied en wie niet. Ik begrijp niet waarom sommigen nu plots beweren dat de tekst juridisch bindend is.’

Na Bodson kwamen nog topexperten als Marc Bossuyt en Jan Wouters aan het woord.

Hoogleraar internationaal recht Jan Wouters van de KU Leuven: ‘Het migratiepact is een typisch voorbeeld van soft law. Advocaten roepen zulke niet-bindende normen vaak in voor de rechtbank, maar het is verkeerd om te denken dat rechters daar dan een ongepaste draagwijdte aan zouden geven. Rechters beschouwen soft law niet als een autonome rechtsbron.’

‘Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens citeert soms soft law in inleidende beschouwingen, maar nooit in de eigenlijke juridische uitspraak. We ontwikkelen al 70 jaar soft law sinds de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens. Het is goed om kritisch en waakzaam te zijn, dat zijn wij ook aan de universiteit. Maar hier is de kritiek niet op zijn plaats: dit migratiepact is in vrij grote transparantie tot stand gekomen.’

Ook Marc Bossuyt, die de stelling van de N-VA over “activistische rechters” genegen is, zei: ‘Hebben die rechters dit migratiepact nodig om activistisch te zijn? Langs geen kanten. Daarvoor kunnen ze de rechtsbronnen gebruiken die gewoon in dit pact herbevestigd worden.’

‘Hebben rechters dit migratiepact nodig om activistisch te zijn? Langs geen kanten.’

Bossuyt was voorzitter van het Grondwettelijk Hof en actief in verschillende VN-instellingen. Hij was ook negen jaar Belgisch Commissaris-generaal voor de vluchtelingen en de staatlozen.

Advocaat Fernand Keuleneer, die op de N-VA lijn zit over het migratiepact, was de enige die zei dat het migratiepact wel snel kan leiden tot bindend internationaal gewoonterecht.

‘Het migratiepact kadert in een ontwikkeling naar een mondiaal bestuur, een soort mondiale grondwet van grondrechten. Eenmaal het migratiepact aangenomen zal zijn, zullen de staten een stap opzij zetten en zullen de instellingen van de VN het overnemen. Dit heeft zware juridische gevolgen, want zo’n migratiepact wordt opgenomen in het geheel van het internationaal recht.’

Maar andere experten spraken dat tegen. ‘Er bestaan veel teksten op VN-niveau die nooit geleid hebben tot bindende rechten en plichten’, klonk het.

Peter De Roover, de fractieleider van de N-VA in het parlement, probeerde de meubelen te redden door te zeggen dat hij tijdens de hoorzitting ‘veel verschillende meningen’ had gehoord en dat er geen eensgezindheid bestond tussen de experten.

Servais Verherstraeten van De Roovers coalitiepartner CD&V repliceerde meteen: ‘Ik heb geen zes meningen gehoord. Ik heb er twee gehoord. Waarvan één heel duidelijk gedeeld door vijf experten: we staan geen bevoegdheden of macht af door een migratiepact dat zelf niet bindend is. We behouden de controle over wie ons grondgebied binnenkomt.’

Internationale reputatie en gewicht

‘Ik hoor overal de vraag welke zin het heeft om naar Marrakech te gaan als dit migratiepact toch niet bindend is’, zei Jean-Luc Bodson. ‘Maar we hebben daar een politiek engagement dat we ernstig moeten nemen. Marrakech is een symbolische stap om de steun voor het migratiepact te bevestigen. Je gaat of je gaat niet.’

‘Het is goed dat het migratiepact bekritiseerd wordt, maar wegblijven uit Marrakech is niet de juiste houding als reactie daarop’, zei ook Marc Bossuyt in het parlement. ‘We moeten de dialoog aangaan met de herkomstlanden van migranten. En ons standpunt duidelijk laten kennen.’

‘Een gezamenlijke stemverklaring van de EU zou meer gewicht in de schaal leggen dan nog eens een land dat afwezig blijft.’

‘Waarom neemt Donald Tusk niet de leiding om tot een stemverklaring van EU-lidstaten te komen? De EU is al klein binnen de VN. Stel je dan voor dat lidstaten allemaal individueel standpunten innemen.’

‘Het slechtste wat je als EU kan doen, is driedubbel verdeeld stemmen: sommige lidstaten voor, anderen tegen en nog anderen onthouden zich. Dan maak je jezelf als EU irrelevant.’

‘Waar zijn de Europese leiders Tusk, Mogherini en Juncker in dit debat? Waarom nemen zij niet de leiding om tot een gezamenlijke stemverklaring van EU-lidstaten te komen? Het migratiepact komt er sowieso. De EU kan er dus maar beter voor zorgen dat ze samen gewicht in de schaal kunnen leggen.’

Diplomaat Bodson wees erop dat een gezamenlijk Europees standpunt tijdens de onderhandelingen al onmogelijk was geworden toen Hongarije unilateraal besliste om eruit te stappen.

‘De Hongaren zijn zelfs tegen legale migratie’, zei Bodson. ‘Het Hongaarse standpunt druist in tegen de verworvenheden van het Europees recht. Het is dus niet wettig.’ Maar dat betekent niet dat een stemverklaring van zoveel mogelijk EU-lidstaten onmogelijk wordt.

De bezorgdheid van de PS van Elio Di Rupo is dat zulke stemverklaring dan gebaseerd zal worden op de harde anti-immigratiestandpunten van bijvoorbeeld Denemarken. En dat het parlement premier Michel vrij spel geeft om in een stemverklaring dingen te laten opnemen waar België niet akkoord mee hoeft te gaan omdat het migratiepact zelf voldoende duidelijk is.

‘Drie EU-lidstaten verdedigden tijdens de onderhandelingen actief harde standpunten en hun diplomaten kregen daarin duidelijke richtlijnen van hun regering: het Verenigd Koninkrijk, Denemarken en Nederland’, zei diplomaat Jean-Luc Bodson.

Jan Wouters: ‘De EU is al klein binnen de gehele Verenigde Naties. Stel je dan voor dat verschillende EU-lidstaten allemaal individueel standpunten innemen. Een essentiële rol van de EU tijdens mondiale onderhandelingen is om ervoor te zorgen dat we kunnen wegen op de internationale rechtsvorming. Daarom is het belangrijk dat elke EU-lidstaat meewerkt aan die rechtsvorming. Een interpretatieve nota kan daar alsnog voor zorgen.’

Zelfs Fernand Keuleneer zei in het parlement dat een interpretatieve nota de beste optie is als. De doodsteek voor de N-VA?

De N-VA wees na hun partijbureau op maandagochtend al de optie van een interpretatieve nota af. Daardoor gaven ze twee signalen. Eén: ze wezen elk mogelijk compromis af en stappen daarmee af van de politieke traditie van compromisbereidheid. Twee: ze wachtten niet op de parlementaire hoorzittingen die ze zelf hadden gesteund en gaven zo een verwarrend signaal over hoe de partij naar het parlement en de “volkswil”, maar ook naar de analyse van neutrale experten kijkt.

Want zelfs Fernand Keuleneer zei in het parlement dat een interpretatieve nota de beste optie is als die voldoende breed gedragen en solide gemotiveerd is. Als de N-VA een verantwoordelijke beleidspartij zou zijn die compromissen kan sluiten, dan hadden ze maandagochtend gewacht en waren ze akkoord gegaan met een interpretatieve nota waarvan ze de inhoud dan zelf mee hadden kunnen bepalen.

Valt de N-VA uit elkaar?
De N-VA was akkoord met de tekst die ze zelf succesvol mee onderhandeld hebben. Na de gemeenteraadsverkiezingen zijn ze het migratiepact en de internationale positie van het land dat ze mee besturen, beginnen gebruiken voor electoraal korte termijn eigenbelang.

Ze begonnen hun eigen zwaarbevochten verwezenlijkingen af te breken. Ze voerden als regeringspartij de campagne van Orbán en Europa van Naties en Vrijheid, de Europese fractie van het Vlaams Belang, Matteo Salvini en Marine Le Pen. Dat werd vooral duidelijk toen ze de onlinecampagne lanceerden.

Iedereen in de Wetstraat wist dat de N-VA een migratiethema zou kiezen om hun verkiezingscampagne rond te bouwen. Weinigen hadden verwacht dat dit het migratiepact zou zijn.

Dat was immers om twee redenen verwonderlijk: de N-VA had met Jan Jambon en Theo Francken als bevoegde zwaargewichten in de regering zelf kunnen wegen op de onderhandelingen. En ze hadden evengoed een binnenlands migratiethema kunnen kiezen, in plaats van een proces binnen de VN waarin de premier van hun eigen regering al het internationale engagement van België had uitgesproken op het podium van de Algemene Vergadering van de VN. Dus, voor alle landen van deze wereld. Een engagement waarmee ze bovendien zelf akkoord waren gegaan in september,

Dit onthult dat er waarschijnlijk twee kampen bestaan binnen de N-VA en die verdeeldheid is door de onlinecampagne nog scherper geworden: het kamp van Jambon die de druk van de werkgeversorganisaties voelt, en het kamp van Francken die de druk van radicaal rechts voelt.

De ondernemersachterban van de N-VA wil niet dat de N-VA uit de regering stapt. Ze hebben weinig op met de steedse hardere nativistische anti-immigratielijn van de partij. Ze vroegen Jambon om niet langer dwars te liggen en zich eventueel te onthouden tijdens de stemming in het parlement, in plaats van tegen te stemmen.

‘De bedrijfswereld is ongerust over de regeringscrisis en de socio-economische instabiliteit die een eventuele val van de regering teweeg kan brengen. Er ligt nog veel werk op de plank, een val van de regering zou belangrijke initiatieven onmogelijk maken’, reageerden VOKA, Unizo en VBO in Het Journaal op VRT.

Het ziet er steeds meer naar uit dat de N-VA zich in een positie heeft gemanoeuvreerd waarin het wél diegene zal die uit de regering zal moeten stappen, omdat premier Michel wel namens de regering naar Marrakech en New York kan gaan.

Het is afwachten hoe werkgeversorganisaties daaruit conclusies zullen trekken en of ze bij de volgende verkiezingen niet meer zullen rekenen op de N-VA. Hetzelfde geldt voor dat deel van het electoraat van de N-VA dat weinig voelt voor de harde lijn op immigratie.

Zij zullen misschien andere partijen opzoeken, zoals bijvoorbeeld CD&V of Open Vld, terwijl de verschillen tussen de N-VA en het Vlaams Belang steeds kleiner worden. Dat kan wijzen op een belangrijke trend in ons electoraal landschap.

N-VA voorzitter Bart De Wever heeft zich altijd sterk gemaakt voor de werkgeversorganisaties. Herhaaldelijk zei hij dat deze regering er gekomen is om de bezorgdheden van die werkgeversorganisaties in beleid om te zetten.

Maar de radicaal rechtse achterban wil dat de N-VA blijft dwars liggen. Sommigen zien hierin de grote machtsstrijd binnen de N-VA over de opvolging van Bart De Wever als voorzitter van de partij.

Premier kan namens regering naar Marrakech

Straks zal het parlement een resolutie goedkeuren waarin een tweederdemeerderheid aan de regering zal vragen om de steun van België aan het migratiepact in Marrakech te gaan betuigen. Premier Michel krijgt dus zijn gevraagde mandaat van het parlement.

België is een parlementaire democratie, en ook al hebben resoluties geen bindende waarden, toch vormen ze een belangrijk signaal van de volksvertegenwoordigers aan de regering. Maar namens het parlement kan premier Michel in Marrakech niet gaan spreken.

De N-VA speelt het nu op dat feit, namelijk dat enkel de regering haar steun kan betuigen aan het migratiepact in Marrakech en New York, tijdens de stemming in de Algemene Vergadering van de VN. En dat premier Michel dus niet namens de regering kan spreken zonder een akkoord van de N-VA.

Grondwetspecialisten stellen dat de N-VA wél akkoord ging, op 12 september. Premier Michel kan dus namens de regering naar Marrakech en de N-VA zal zélf ontslag moeten nemen.

Dat klopt. Maar grondwetspecialisten stellen dat de N-VA wél akkoord ging, namelijk op 12 september. Premier Michel kan dus naar Marrakech én New York, en daar voor ons land het migratiepact ondersteunen.

Koen Lemmens, hoofddocent internationaal recht en grondwettelijk recht aan de KU Leuven, laat er geen twijfel over bestaan: ‘De premier kan niet namens het parlement gaan spreken. Als hij handelt, is dit gedrag toe te rekenen aan de hele regering. Wie blijft zitten, aanvaardt dat gedrag. Wie dat gedrag niet aanvaardt, moet ontslag nemen.’

Premier Michel kan namens de regering spreken, gedekt door de beslissing van 12 september, en de N-VA moet zelf ontslag nemen als het niet meer akkoord is.

Peter De Roover zegt dat er geen beslissing was van de ministerraad. Maar ons bestuur functioneert zo dat de N-VA dan zelf de zaak op de ministerraad hadden moeten brengen omdat ze zelf een eerder akkoord hadden ingetrokken. Dat hebben ze nooit gedaan. De beslissing van de Belgische regering van 12 september blijft juridisch gezien de enige geldige. Dat één partij daar mondeling van afwijkt, is ook niet meer dan dat: een mondelinge afwijking.

Diplomaat Jean-Luc Bodson over het VN-migratiepact
‘Het migratiepact wil migratie niet promoten, maar stelt migratie op neutrale manier vast als een feit’. Migratie verloopt tegenwoordig chaotisch, het migratiepact wil orde scheppen door internationale samenwerking. Zonder medewerking van de herkomstlanden, zullen we de controle over migratie juist verliezen.

‘In het migratiepact staan belangrijke dingen die aan onze belangen tegemoet komen: de passages over het terugkeerbeleid vragen juist aan herkomstlanden om hun onderdanen sneller te identificeren en hen sneller reisdocumenten te geven zodat terugkeer makkelijker wordt. Dat is in ons belang.’

‘En de passages over informatie aan migranten tijdens hun migratieroute gaan over de strijd tegen desinformatie en de verhaaltjes die smokkelaars aan migranten vertellen. Dat is dus in het belang van nationale overheden.’

‘Dat staten een onderscheid mogen maken tussen een legale en irreguliere migratiestatus staat ook in de tekst. Maar zelfs irreguliere migranten zijn mensen, en mensen hebben mensenrechten onder andere volgens de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens die België al lang heeft aangenomen. Toegang tot minimale basisdiensten voor mensen zonder wettig verblijf, dat bestaat al lang in België: dringende medische hulp, schoolplicht,… De tekst verplicht ons tot niks meer dan dat. De tekst is een kopie van de Europese standaarden daaromtrent.’

‘Over de zogenaamde versoepeling van de gezinshereniging: je mag niet vergeten dat dit migratiepact aan de hele planeet is gericht. Die passage is gericht aan landen die helemaal géén gezinshereniging toelaten. Niet aan ons. Wij hebben redelijke criteria die niet door de tekst bedreigd worden. Een land als Saoedi-Arabië moet zich bijvoorbeeld wel aangesproken voelen.’

‘Trouwens, de Belgische Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ), de bevoegde dienst van de staatssecretaris voor asiel en migratie, heeft tijdens de onderhandelingen zelf gevraagd om de oorspronkelijke tekst van het migratiepact aan te passen. Want die was geformuleerd op een manier die onze vrijheid rond gezinshereniging zou kunnen inperken. De wijzigingen van de DVZ zijn effectief opgenomen in de finale versie van het migratiepact. Ik begrijp dus niet waarom er nu een probleem van wordt gemaakt.’

‘Over de opsluiting van kinderen: opnieuw gaat de tekst van het migratiepact uit van onze eigen Belgische standaarden, namelijk de zoektocht naar alternatieven en opsluiting als uiterste maatregel. Dat is al lang zo in België.’

‘Dat migratie positief kan zijn, staat inderdaad in de tekst. Maar wij hebben juist gevraagd om op te nemen dat migratie ook negatieve uitdagingen met zich kan meebrengen.’

‘Als je het debat over migratie wil voeren op basis van angst, dan moet je dit migratiepact inderdaad niet steunen. Als je een debat wil op basis van feiten, dan wel.’