Opnieuw een milieuramp in Brazilië

‘Schade van olievlek in Brazilië zal nog tientallen jaren duren’

© Instituto Bioma

Olie op het strand van Forte, in de deelstaat Bahia.

Al wekenlang spoelt olie aan op de Braziliaanse kust. De oorzaak blijft onbekend. De vissers zitten in zak en as. ‘De milieuschade zal nog tientallen jaren duren’, zeggen experts.

‘Ik heb nog nooit zo’n grote ramp gezien, en ik heb mijn vader of grootvader nooit over iets dergelijks horen praten’, zegt Lailson Evangelista de Souza (55), visser in de Braziliaanse deelstaat Pernambuco en hoofd van de nationale Vissersbeweging, die vissersgroepen uit de 27 deelstaten van dit land met meer dan 9000 kilometer Atlantische kust verenigt.

‘We zullen hier nog tientallen jaren de gevolgen van voelen, vooral de vissers.’

“De mensen willen onze vis en schaaldieren al niet meer kopen”

De olievlek strekt zich al gedurende meer dan acht weken uit over meer dan 2000 kilometer van de noordoostkust van Brazilië. Dat de olie doordrong tot estuaria en mangrovebossen, broedplaatsen voor vissen en schelpdieren, maakt het nog erger voor de vissers.

Vrouwen en vervuiling

‘De mensen willen onze vis en schaaldieren al niet meer kopen’, zegt Marizelha Lopes (49), die op garnalen en krabben vist in de buurt van Salvador, de hoofdstad van de noordoostelijke deelstaat Bahia.

De gezondheidsdiensten raden aan geen zeevruchten meer te eten, maar ze maken niet duidelijk wat de risico’s precies zijn en wat men bij onderzoeken juist heeft vastgesteld, klagen de vissers.

‘Het is verschrikkelijk, we blijven vissen, het is het enige wat we kunnen, maar we hebben niets om de vis op te slaan totdat de kopers terugkeren. Trouwens, we eten minstens om de twee dagen vis, dus wat we niet kunnen verkopen, eten we zelf op, een kwestie van voedselzekerheid.’

Ze geeft toe ‘dat in de mangrovebossen al dode vissen en schildpadden zijn opgedoken, die uit de zee komen.’

Daar zijn vooral vrouwen aan de slag. ‘Vrouwen zijn het meest blootgesteld aan de vervuiling. We brengen er uren op het water door op zoek naar schelpdieren’, zegt Lopes.

Aan de noordoostkust zijn volgens officiële gegevens 144.000 vissers actief. Maar voor elke officiële visser zijn er drie niet geregistreerde, zegt Severino Santos, sociaal werker bij de Pastorale Raad van Vissers, die aan de Katholieke Bisschoppelijke Raad is verbonden.

‘Pernambuco alleen telt 30.000 vissers met en zonder registratie.’ En dat is dan nog niet eens de deelstaat met de grootste kustlijn in het noordoosten.

Meer dan 200 stranden

De olievlek is de zwaarste die ooit in Brazilië is geregistreerd. Waar de olie vandaan komt, is nog onbekend. Ook over de omvang is onduidelijkheid. Nochtans verscheen de eerste olie al op 30 augustus op de noordoostelijke stranden.

Waar de olie vandaan komt, is nog onbekend. Ook over de omvang is onduidelijkheid.

Meer dan 200 stranden zijn ondertussen getroffen. Duizenden vrijwilligers, milieuambtenaren en leden van de marine proberen de chapapote, het vloeibare teer, op te ruimen. Ze hebben naar schatting al minstens duizend ton verzameld.

“Het gezondheidsrisico voor vrijwilligers en vissers die stranden en mangroven schoonmaken zonder veiligheidsuitrusting is zorgwekkend”, zegt Santos.

De minder zichtbare en ‘bijna onmogelijk te reinigen’ vervuiling drong door tot in mangroven, rivierestuaria, koralen en riffen, waar de mariene fauna zich voortplant, zegt Clemente Coelho Junior, oceanograaf en professor aan de Universiteit van Pernambuco.

‘De milieuschade zal nog tientallen jaren duren. De olie hecht zich aan rotsen, riffen, bomen en wortels van de mangroven. Dat kun je niet helemaal reinigen, er blijft altijd iets over’, vertelt hij vanuit Recife, hoofdstad van Pernambuco.

‘De afbraak van dit materiaal verloopt traag en geeft benzeen, zware metalen en andere gifstoffen af.’

Venezolaanse ruwe olie

Pernambuco, een van de negen noordoostelijke deelstaten, kampt met het grootste deel van olievervuiling, ongeveer de helft van de totale hoeveelheid.

Analyses door de Federale Universiteit van Bahia, de Marine en staatsoliebedrijf Petrobras geven aan dat het Venezolaanse ruwe olie is. Maar het grote mysterie is hoe die aan de Braziliaanse kust is terechtgekomen.

Een onderzoek door de Federale Universiteit van Rio de Janeiro gaf aan dat de lekkage 600 tot 700 kilometer ten oosten van de kust is ontstaan, buiten de Braziliaanse territoriale wateren.

Clandestiene schepen

‘Het zijn internationale wateren, een hoofdroute voor clandestiene schepen, die zonder vlag varen en niet worden opgevolgd’, zegt Coelho. Er wordt aangenomen, al is daarvoor nog geen bevestiging, dat Venezuela, waartegen Amerikaanse economische sancties lopen, de olie illegaal heeft verkocht.

Door de zeestroming zou de gelekte olie naar het noordoosten van Brazilië zijn gedreven, waar ze over een afstand van 2000 kilometer de kust besmeurt.

De Braziliaanse regering liet op 23 oktober weten dat ze via de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) Venezuela om uitleg heeft gevraagd. In een communiqué van 10 oktober had het Venezolaanse staatsoliebedrijf Petróleos de Venezuela (PDVSA) al elke betrokkenheid ontkend.

Nalatige regering

Op 21 oktober kondigde de regering aan dat ze 5000 soldaten zou inzetten om de stranden te helpen opruimen. De regering reageerde te laat, zeggen veel critici. “De regering is niet de dader, maar ze is wel schuldig aan nalatigheid”, zegt visser Lailson Evangelista de Souza.

De regering-Bolsonaro, die natuurbeschermingswetten versoepelt en controlemechanismen afschaft, kreeg al met drie milieurampen te maken.

Een van de eerste maatregelen die president Jair Bolsonaro bij zijn aantreden op 1 januari nam, was de opheffing van twee belangrijke commissies van het Nationaal Noodplan die voor dit soort zeerampen in 2013 waren opgericht.

De afdeling van het ministerie van Milieu die verantwoordelijk is voor noodsituaties zat sinds april zonder directie. De nieuwe directeur werd pas op 4 oktober benoemd, 35 dagen nadat de olievlek in het noordoosten was opgedoken.

Drie milieurampen

De regering-Bolsonaro, die natuurbeschermingswetten versoepelt en controlemechanismen afschaft, kreeg al met drie milieurampen te maken.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Op 25 januari brak een dam van een afvalreservoir van mijnbedrijf Vale in Brumadinho, in de zuidoostelijke deelstaat Minas Gerais. Daarbij kwamen 252 mensen om, 18 mensen raakten vermist.

Augustus kende de ergste golf van bosbranden in het Amazonegebied van de afgelopen zeven jaar. Dat leidde tot wereldwijde protesten. Ook daar zette de regering militair personeel in om de vlammen en de kritiek te bedwingen.

Minimumloon

Aan de vissers in het noordoosten heeft de regering nu beloofd de Defeso-verzekering met twee maanden te verlengen. Dat is een minimumloon (ongeveer 225 euro per maand) opdat er niet gevist wordt tijdens de voortplantingsperiode van de vissen.

Om te lachen, zegt Marizelha Lopes, want veel vissers hebben deze verzekering sinds 2016 niet meer ontvangen. Bovendien ‘hebben bijna 400.000 jonge mensen sinds 2012 geen toegang tot het vissersregister en zijn van meer dan 600.000 vissers de gegevens geschorst of geannuleerd.’

In het noordoosten worden de stranden voornamelijk schoongemaakt om het toerisme niet te verliezen. Maar de toerist ‘kan ergens anders heen, wij kunnen dat niet, vissen is onze manier van leven.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.