Vredesbewegingen: ‘Nieuw kernwapenverdrag is noodzakelijk’

Amerikaans president Ronald Reagan en Sovjetleider Michael Gorbatsjov sloten in 1987 het Intermediate Range Nuclear Forces-verdrag af, en beëindigden zo de kernwapenwedloop tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Het INF verbood onder andere nucleaire middellangeafstandsraketten wat leidde tot de vernietiging van zo’n 2700 raketten.

De stopzetting van het verdrag betekent een serieuze stap achteruit in de strijd voor nucleaire ontwapening. Verschillende vredesorganisaties reageren, en waarschuwen voor de impact die de gebeurtenis kan hebben voor Europa. ‘Het is bijna een duivelse timing dat de definitieve afloop van het INF-verdrag quasi samenvalt met de herdenking van het wegvagen van Hiroshima en Nagasaki, op 4 augustus’, aldus Pieter Teirlinck van Vrede vzw.

Tussen twee vuren

Europa neemt een strategisch belangrijke plaats in in het conflict. De beëindiging van het INF-verdrag maakt het weer mogelijk om op het Europese continent kernwapens met een middellang bereik (van 500 tot 5500 km) te plaatsen. Vredesbewegingen vrezen voor een nucleaire wedloop op Europees gebied en zien de stopzetting van het verdrag als een ernstige veiligheidsbedreiging.

Lees ook

De VS spelen solo slim. Ondermijnen ze daardoor de VN?

‘Trump speelt Russische roulette met de Europese veiligheid, aangezien Rusland nu de handen vrij heeft om onbeperkt en zonder enig toezicht nucleaire raketten te richten op Europa. De Amerikaanse beslissing dreigt het openingssalvo te zijn van een Koude Oorlog 2.0 en te leiden tot een nieuwe nucleaire wapenwedloop op Europees grondgebied’, zei Willem Staes van Pax Christi Vlaanderen al in februari.

Agir pour la Paix vult aan: ‘We maken ons zorgen dat het einde van het verdrag de VS de mogelijkheid geeft om in Europa nieuwe raketten gericht naar Rusland te plaatsen. Het is goed mogelijk dat nu het INF-verdrag afloopt, het gebruik van nucleaire wapens zal toenemen, wat nog eens versterkt kan worden door internationale spanningen. Om die reden roepen wij de bevolking op om zich te mobiliseren tegen nucleaire wapens. Ook is het noodzakelijk dat landen het VN-verbod op kernwapens tekenen, voordat er een ongeval of incident plaatsvindt.’

Alle hoop op nieuw VN-kernwapenverbod

Al sinds 2017 wordt een nieuw VN-kernwapenverbod onderhandeld door 122 lidstaten. Die tekst zou een ondubbelzinnig verbod opleggen aan alle landen om zich in te laten met alles wat te maken heeft met kernwapens. Die komt er omdat de vele landen die geen kernmacht zijn, ontevreden zijn met het vorige globale kernwapenverdrag, het NPT-verdrag (non-proliferatieverdrag, uit 1968). Daarin beloofden de VS, Rusland, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en China om hun kernwapengebruik te beperken, op voorwaarde dat de andere lidstaten geen kernmacht zouden worden. Die beloftes kwamen de vijf landen niet na, en er kwamen nog enkele kernmachten bij: India, Pakistan en Israël.

‘Rusland zal altijd een buur van Europa blijven dus we moeten op zoek naar een manier om een goede verstandhouding te onderhouden’

Velen hebben dus de hoop gevestigd op het nieuwe VN-kernwapenverbod. België weigert vooralsnog om dit verdrag te ondertekenen, wat Vrede vzw ook aanklaagt. Pieter Teirlinck legt uit: ‘België streeft volgens haar regeringsverklaringen nochtans naar een kernwapenvrije wereld. Maar ons land wil tonen dat het loyaal is aan de defensieve organisatie die de NAVO is. In die logica is een duidelijke vijand nodig, en hier wordt Rusland als dusdanig zo neergezet. Maar Rusland zal altijd een buur van Europa blijven. We moeten op zoek gaan naar een manier om een goede verstandhouding te onderhouden.’

In dat verband verwijst Teirlinck naar de OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa), die hij aanduidt als teloorgegaan. ‘We moeten een overlegorgaan hebben waarin de belangen van zowel Europa als Rusland vertegenwoordigd zijn, waarin we kunnen bekijken hoe we eventuele veiligheidsproblemen en -noden kunnen aanpakken.’

Alle gecontacteerde vredesorganisaties zijn het er over eens dat het einde van het verdrag een nieuwe fase van de Koude Oorlog als gevolg kan hebben. Ze hopen daarom dat het nieuwe VN-verdrag door iedereen zal getekend en nageleefd worden.