VS zien toenaderingsmogelijkheden tot Iran

‘Komt er geen akkoord, dan kan dat uitmonden in het verkrijgen van kernwapens door Iran.’

Een overeenkomst zou de weg openen naar samenwerking tussen beide landen op diverse terreinen, inclusief het stabiliseren van Irak en Afghanistan en zelfs het faciliteren van een politiek akkoord dat een einde moet maken aan de bloedige burgeroorlog in Syrië, staat in het rapport Iran and Its Neighbors: Regional Implications for U.S. Policy of a Nuclear Agreement.

‘Een alomvattende overeenkomst geeft de Verenigde Staten de mogelijkheid (regionale) prioriteiten waar te nemen zonder dat de lens telkens vertroebeld raakt door die ene kwestie’, staat in het rapport, de laatste in een serie van het Iran Project in New York.

Als beide landen binnenlandse oppositie tegen een overeenkomst weten te overwinnen, stellen de auteurs, kunnen hun regeringen zich gaan bezighouden met een bredere agenda van regionale kwesties. Komt er geen akkoord tussen Iran en de zogenoemde P5+1 (de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Frankrijk, Rusland, China en Duitsland), dan kan dat uiteindelijk uitmonden in ‘het verkrijgen van kernwapens door Iran, een sterk verminderde kans op het verijdelen van dreigingen elders in de regio en zelfs oorlog’, waarschuwen zij.

Sancties

Het rapport komt op het moment dat onderhandelingen over een akkoord tussen Iran en de P5+1 op het punt staan formeel weer van start gaan in New York, nu diplomaten uit de wereld zich verzamelen voor Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Die zal volgende week worden toegesproken door zowel de Amerikaanse president Barack Obama als de Iraanse president Hassan Rohani.

De partijen hebben 24 november als deadline, precies een jaar na de ondertekening van een Gezamenlijk Plan van Actie in Genève. Dat leidde tot het verlichten van enkele sancties tegen Teheran in ruil voor het bevriezen of terugdraaien van enkele onderdelen van het Iraanse nucleaire programma.

Beide partijen hebben naar verluidt overeenstemming bereikt over een aantal belangrijke kwesties, maar er liggen ook nog grote uitdagingen. Met name als het gaat om het beperken van het Iraanse uraniumverrijkingsprogramma en de duur ervan.

Tektonische verschuiving

‘De opkomst van IS heeft de rol van Iran als steun voor de Iraakse regering versterkt en daarmee is de mogelijkheid ontstaan van Amerikaans-Iraanse samenwerking.’

Het rapport komt op het moment dat er sprake is van, wat de auteurs noemen, een ‘tektonische verschuiving’ in het Midden-Oosten. Die is grotendeels in gang gezet door het succes van de Islamitische Staat (IS), een ontwikkeling die door bijna alle regimes in de regio – en door de VS – als een grote bedreiging wordt gezien. De VS proberen nu een internationale coalitie te smeden tegen de extremistische soennitische groep.

‘De opkomst van IS heeft de rol van Iran als steun voor de Iraakse regering versterkt en daarmee is de mogelijkheid ontstaan van Amerikaans-Iraanse samenwerking om de situatie in Irak te stabiliseren, zelfs al voordat een nucleaire overeenkomst wordt ondertekend’, staat in het rapport. Het gaat verder echter vooral over de vraag hoe de Amerikaanse belangen in de regio gediend kunnen zijn van ‘parallelle of zelfs gezamenlijke Amerikaans en Iraanse acties’ na het bereiken van een akkoord.

Dergelijke samenwerking zou waarschijnlijk beginnen met een strijd tegen IS in Irak, aangezien de Iraakse regering gesteund wordt door zowel Washington als Teheran.

Gezamenlijke belangen

Paul Pillar, voormalige Midden-Oosten-analist bij de Amerikaanse inlichtingendienst CIA, zegt dat beide landen een aantal soortgelijke stappen hebben gezet in Irak. Hij wijst in het bijzonder op het aandringen op het aftreden van premier Nouri Al-Maliki en afzonderlijke militaire acties – Amerikaanse luchtaanvallen en het sturen van adviseurs van de Iraanse Islamitische Revolutionaire Garde – om de belegering door IS van de stad Amerli te breken.

Instabiliteit in Irak is niet in het belang van Iran. Een ander gezamenlijk belang is Afghanistan, waar de Amerikaanse militairen en NAVO-troepen zich langzaamaan terugtrekken terwijl de zorg groeit over de vraag of de Afghaanse veiligheidsdiensten in staat zullen zijn de taliban op afstand te houden.

Het is geen geheim is dat de VS en Iran nauw hebben samengewerkt bij het tot stand komen van de Afghaanse regering en grondwet, nadat de taliban verdreven waren. ‘Wat minder bekend is, is dat de Iraanse Revolutionaire Garde op de grond nauw heeft samengewerkt met de CIA en de Amerikaanse Speciale Troepen tijdens die campagne’, zegt Barnett Rubin, een Afghanistan-expert die na de aanslagen van 9/11 op hoge posities zat op het ministerie van Buitenlandse Zaken en later bij de VN. Een vorm van samenwerking tussen Iran en de VS kan ‘zeer belangrijk’ zijn voor de politieke stabiliteit in de regio, stelt hij.

Israël

‘Het zou een ernstige fout van Israël zijn om Iran aan te vallen, wat het dreigt te doen, als er een overeenkomst komt.’

Wat Syrië betreft, moet Iran als een van de belangrijkste bondgenoten van president Bashar Al-Assad betrokken worden bij pogingen om een einde te maken aan het conflict, schrijven de auteurs. Tot nu toe werd het land alleen uitgenodigd om als waarnemer aanwezig te zijn, voornamelijk als gevolg van tegenstand uit de VS en Saoedi-Arabië.

Toenadering tot Iran ligt gevoelig bij belangrijke regionale Amerikaanse bondgenoten, in het bijzonder Israël. Dat land is fel tegen een akkoord dat Iran toestaat om uranium te verrijken. ‘Het behoeft geen betoog dat dit van groot belang is voor Israël’, zegt Thomas Pickering, voormalig Amerikaans ambassadeur in Israël. ‘Washington moet duidelijk maken aan Israël dat een overeenkomst de vooruitzichten op rust in de regio zeker zal verbeteren. Het zou een ernstige fout van Israël zijn om Iran aan te vallen, wat het dreigt te doen, als er een overeenkomst komt.’