Komst Pompeo op gemengde gevoelens onthaald

Wat betekent het vertrek van Tillerson voor het Midden-Oosten?

Vorige week dinsdag kondigde de Amerikaanse president Donald Trump het ontslag van zijn minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson aan. Volgens Trump lagen onoverbrugbare meningsverschillen aan de basis, onder meer over de nucleaire deal met Iran. Hij zal worden vervangen door Mike Pompeo, de huidige baas van de CIA, die inhoudelijk en qua stijl meer op de lijn van Trump zit. Wat betekent dit voor de verhoudingen in het Midden-Oosten?

Wie is Mike Pompeo?

Mike Pompeo, oorspronkelijk afkomstig uit Californië, was vier maal Republikeins congreslid voor de staat Kansas en werd in 2017 aangesteld als baas van de CIA onder Donald Trump. Hij staat bekend als een havik, is een fel voorstander van het openhouden van het detentiecentrum op Guantanamo Bay en een hevige tegenstander van de onder Obama afgesloten Iran-deal. Pompeo zei dat hij ‘uitkeek om het desastreuze akkoord met de grootste staatssponsor van het terrorisme ongedaan te maken’.

‘Pompeo is een Iranofoob en voorstander van Saoedische hegemonie.’

Volgens Juan Cole, professor geschiedenis aan de Michigan universiteit en auteur van verschillende boeken over het Midden-Oosten, is Pompeo een “Iranofoob” en een hevige voorstander van de Saoedische hegemonie in de regio. Hij is ook voorstander van “speciale ondervragingstechnieken”, zoals waterboarden en het openhouden van geheime gevangenissen buiten de VS waar verdachten aan deze technieken worden onderworpen.

Momenteel zijn er in het Midden-Oosten verschillende oorlogen aan de gang, waarbij meestal een sterke betrokkenheid van Iran en Saoedi-Arabië vastgesteld wordt. In Irak steunen beide landen de regering van premier Haider Abadi. In Jemen staan de Saoedi’s tegenover de Houthi-rebellen, een sjiitisch-zaidistische minderheid die sinds een aantal jaren gesteund wordt door Iran.

In Syrië steunen de Saoedi’s dan weer verschillende rebellengroepen tegen Assad, die gesteund wordt door Iran. Verder is er nog Turkije dat ook bepaalde Syrische rebellengroeperingen steunt en strijdt tegen de Koerdische YPG, die door de VS worden gesteund.

Ik ben proMO*

 

Steun ons unieke non-profit mediaproject en word proMO*.

Je ontvangt ons magazine en geniet van een pak andere voordelen

Je maakt MO* mee mogelijk en steunt ons in onze missie.

Voor € 4,60/maand of € 60/jaar.

Ik word proMO*

Ankara staat ook achter Qatar, dat momenteel onderhevig is aan een blokkade van vier Arabische landen: Saoedi-Arabië, Qatar, Bahrein en de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). Het vertrek van Tillerson en de komst van Pompeo zouden wel eens grote verschuivingen in het geopolitieke klimaat in het Midden-Oosten kunnen veroorzaken.

Pompeo zou wegens zijn anti-Iran standpunten de machtsbalans in het voordeel van de Saoedi’s kunnen doen omslaan, daar waar de invloed van Iran in de regio sterk is toegenomen, onder meer door de Amerikaanse interventies die soennitische bondgenoten van Saoedi-Arabië in Afghanistan en Irak van de macht verdreven.

Positieve reacties

Het kwartet Saoedi-Arabië, de VAE, Bahrein en Egypte voeren nu al bijna tien maanden een blokkade tegen het kleine Golfstaatje Qatar. Ze beschuldigen Qatar ervan ‘steun te verlenen aan terrorisme’, wat Qatar ontkent. Het is een doorn in het oog van vooral de Saoedi’s dat Qatar normale banden tracht te onderhouden met Iran en een meer onafhankelijke koers wil varen dan de andere Golfstaten.

Vooral dit kwartet ziet het vertrek van Rex Tillerson en de komst van Mike Pompeo als positief nieuws. Tillerson wordt in verschillende media van de vier staten geportretteerd als iemand die weinig tot niks heeft bereikt, als de man die de job van buitenlandminister in eerste instantie zelfs niet wou en nu zijn administratie als een puinhoop en zonder grote verwezenlijkingen achterlaat.

De VAE zouden zelfs een directe rol hebben gespeeld in het ontslag van Tillerson.

 

De VAE zouden zelfs een directe rol hebben gespeeld in het ontslag van Tillerson. Volgens de BBC zijn er gelekte e-mails opgedoken van zakenman Elliott Broidy, een supporter van Trump. In deze mails zou Broidy Trump hebben geadviseerd om meer steun te geven aan Saoedi-Arabië en de VAE. Hij noemde Qatar in de mail “een televisiestation met een land” (alluderend op de invloed van de Arabische tak van nieuwszender Al-Jazeera) en zei dat het land ‘niets goed deed’. Hij raadde ook aan om zich niet te mengen in de rel tussen Qatar en het kwartet. Verder bekritiseerde hij Tillerson omwille van zijn slechte resultaten en raadde aan om hem op een ‘politiek gepast moment te ontslaan’.

Broidy, die het defensiebedrijf Circinus runt en zakenbanden ter waarde van enkele honderden miljoenen heeft met de VAE, beschuldigt Qatar er nu van zijn mails te hebben gehackt en de inhoud te hebben gewijzigd.

Media in de VAE en Saoedi-Arabië onthalen het vertrek van Tillerson positief. Zijn nalatenschap of een gebrek eraan wordt stevig benadrukt: onder meer zijn weerstand tegen vele beslissingen van Trump en het feit dat vele ambassadeurs nog niet benoemd zijn, 15 maanden na zijn aantreden. Door zijn positievere houding ten aanzien van Qatar en zijn kritiek op de blokkade ervan, lijkt Tillersons vertrek dus een geschenk voor het kwartet.

Tillerson wordt een gebrek aan krachtdadig buitenlands beleid verweten. Daardoor zou een machtsvacuüm ontstaan zijn dat ingevuld kan worden door landen als Turkije en Iran. Aan Pompeo’s controversiële statements en negatieve houding tegenover migranten, moslims en islam wordt weinig aandacht besteed.

Negatieve reacties

In Iran wordt fel gereageerd op de aanstelling van Pompeo. Iraanse media zien zijn aanstelling als de voorbode van de opzegging van het nucleair akkoord. Zij eisen dat de VS zich hieraan houden en verwerpen nieuwe onderhandelingen. Buitenlandminister Javad Zarif alludeerde in een tweet op de wispelturigheid van Trump: ‘De geloofwaardigheid van het Witte Huis staat op het spel als een handtekening onder een overeenkomst maar voor 4-8 jaar goed is.’ Tillerson wordt als een wijze, gematigde, charismatische man omschreven, terwijl Pompeo een “zeer roekeloze, gewelddadige oorlogshavik” wordt genoemd.

Gerald Feierstein, directeur bij het Middle East Institute meent dat de Qatari’s met het vertrek van Tillerson ‘een vriend hebben verloren in het Witte Huis.’ Hij was namelijk degene die de blokkade van Qatar door het kwartet fel bekritiseerde en een bemiddelende houding aannam. Intussen wees Trump in een tweet in de richting van Qatar ‘als een sponsor van radicale ideologie’.

‘Qatar wacht een lange blokkade vergelijkbaar met die van Cuba.’

En hoewel eerder deze maand een gesprek plaats vond tussen Trump en de emir van Qatar om de banden tussen de landen te verbeteren, is het volgens Feierstein nog steeds niet opgelost. De blokkade zal mogelijk nog jaren kunnen duren en hij acht de kans klein dat er wezenlijk iets zal veranderen. Hij verwacht een periode van “koude vrede” tussen de landen.

Zeker nadat afgelopen dinsdag de Saoedische kroonprins over Qatar zei dat het land ‘onbetekenend is, met een bevolking kleiner dan een straat in Cairo’ en dat de blokkade nog zeer lang kan duren, ‘vergelijkbaar met de blokkade van Cuba 60 jaar geleden’.

Tussen hoop en vrees

In Turkije wordt afwachtend gereageerd op de ambtswissel. In 2016 noemde Pompeo Turkije nog een ‘totalitaire islamistische dictatuur’ in een tweet die hij daarna verwijderde. De Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlut Cavusoglu zei op een persconferentie in Moskou dat hij hoopt op goede relaties met de nieuwe buitenlandminister Pompeo in een sfeer van wederzijds respect.

Tillerson en Cavusoglu zouden elkaar normaal volgende week ontmoeten, maar die ontmoeting is door zijn ontslag afgezegd. Cavusoglu sprak over ‘constructieve gesprekken die hij met Tillerson had gevoerd’ en hoopte dat deze ondanks de spanningen tussen beide landen (over de VS steun aan de YPG) zullen kunnen worden voortgezet. Eerste minister Binali Yıldırım zei dat de Turkije-VS-relaties niet afhingen van individuen of hun persoonlijke visies.

Violen worden gestemd

Met de aanstelling van een hardliner als Pompeo in combinatie met Gina Haspel als baas van de CIA, ziet het ernaar uit dat Trump steeds meer gelijkgestemden om zich heen schaart die de harde taal niet schuwen en die tegen de Iran-deal zijn.

Het wegvallen van Tillerson betekent ook dat een van de weinige dissidente stemmen in het Witte Huis verdwijnt. Met Nikki Haley als ambassadeur van de VS bij de Verenigde Naties, Gina Haspel als baas van de CIA en Mike Pompeo als buitenlandminister hebben de VS nu drie personen die wat betreft harde retoriek en visie op Iran op dezelfde golflengte zitten.

Hoewel Trump fel gekant is tegen de Iran-deal, had hij in januari toch een verlenging ervan goedgekeurd voor een periode van 120 dagen, waarbinnen de deal heronderhandeld moest worden om tot een “nieuwe en betere” deal te komen voor de VS. Hij noemde deze verlenging de laatste kans en ultieme deadline om tot een nieuw akkoord te komen en waarschuwde dat indien er geen nieuwe overeenkomst wordt gesloten, hij onmiddellijk uit het verdrag zal stappen.

In mei verloopt de deadline.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.