Zuidoost-Azië verliest veengebieden in sneltreintempo

Op minder dan twintig jaar tijd zijn de meeste veengebieden in Zuidoost-Azië geheel of gedeeltelijk ontbost en drooggelegd. Dat heeft bosbranden sterk doen toenemen. Dat zeggen wetenschappers van het prestigieuze MIT aan de hand van een satellietstudie.

De ontdekking van de snelle vernietiging van veengebieden kwam aan het licht door een satellietstudie uitgevoerd door onderzoekers van het Massachusetts Institute of Technology (MIT) en gepubliceerd in het tijdschrift Nature Geoscience.

Door het verdwijnen van veengebieden in landen als Indonesië en Maleisië, is CO2 vrijgekomen die zich gedurende duizenden jaren in het specifieke ecosysteem had opgehoopt. Volgens de onderzoekers heeft de drooglegging ook kunnen leiden tot meer ongebreidelde bosbranden die de luchtverontreiniging deden toenemen en broeikasgassen hebben uitgestoten in de atmosfeer.

Brandgevaar

Tropische veengebieden zijn ecosystemen van permanent overstroomde bosgebieden waar bladeren en takken zich door de natte omgeving eeuwenlang ophopen, in plaats van te ontbinden zoals het geval is in droge bossen.

Als dat turf wordt gedraineerd en gedroogd, hetzij om plantages aan te leggen of om wegen of kanalen te bouwen om het gekapte hout te winnen, wordt het veen zeer brandbaar.

Zelfs als het turf niet ontvlamt, ontleedt het snel waardoor de geaccumuleerde voorraad CO2 vrijkomt, de ondergrond sneller verzakt en kustgebieden sneller eroderen.

Meer dan 90 procent van het veengebied dat de onderzoekers bestudeerden, bleek verzakt te zijn.

Tot nu toe vergde het meten van de voortgang van dit drainage- en droogproces zware tochten door dichte bossen en moeilijk bewandelbare gebieden. Onderzoekers konden ook niet op pad gaan zonder de hulp van lokale bewoners als begeleiders. In het verleden werden wel al palen in de grond geslagen om te dienen als ​​referentie om de verzakking van het land na verloop van tijd te meten. Dat proces was zwaar en tijdrovend.

Nu, legt onderzoekster Alison Hoyt uit, kon het team nauwkeurige satellietmetingen gebruiken die over een periode van drie jaar werden verzameld in een gebied van 2,7 miljoen hectare, voornamelijk in Maleisië, op Borneo en in Indonesië. Meer dan 90 procent van het veengebied dat ze bestudeerden, bleek verzakt te zijn. Dat gebeurde aan een snelheid van gemiddeld bijna 2,5 centimeter per jaar. Het wegzakken van de ondergrond vormt een enorme bedreiging, aangezien de meeste kustveengebieden zich op of net boven zeeniveau bevinden.

Regenwoud

“Veengebieden zijn unieke en koolstofrijke ecosystemen”, zegt Hoyt. “Het is de eerste keer dat we metingen hebben kunnen uitvoeren voor veel verschillende soorten van landgebruik, niet alleen op plekken waar er plantages kwamen, en dat over miljoenen hectares.”

“Dertig jaar geleden, of zelfs twintig jaar geleden, was dit land nog bedekt met ongerept regenwoud en enorme bomen”, zegt coauteur van de studie, Charles Harvey. “Dat was nog steeds het geval, toen ik onderzoek begon te doen in dit gebied. Op 13 jaar tijd heb ik bijna al deze regenwouden voor mijn ogen zien verdwijnen. Zo’n korte tijd, en er blijft bijna niets meer over.”

“Het ernstige risico van oncontroleerbare branden vormt een sterke motivatie om de ecosystemen te behouden en te herstellen.”

Verschillende eerdere analyses wezen met name naar de palmolieplantages voor het massale droogleggen van veenbossen. De nieuwe studie stelt dat de bodemdegradatie ook aan de gang is in veengebieden die voor ander landgebruik worden ingezet, onder meer door de afwatering van tropische vennen voor de uitbreiding van de landbouw, maar ook voor het creëren van kanalen om het hout uit de bossen te vervoeren, of de aanleg van wegen. Al deze factoren blijken aanzienlijk bij te dragen aan het extreme verlies van veengebieden in de regio.

“De regio heeft weinig belangstelling voor het terugdringen van de afwatering van veengebieden om zo de uitstoot van broeikasgassen te beperken”, zegt Harvey. “Het ernstige risico van oncontroleerbare branden in deze drooggelegde veengronden, vormt echter wel een sterke motivatie om de ecosystemen te behouden en te herstellen. De rookpluimen die de regio kenmerken, zijn een probleem dat iedereen hier herkent.”