Egypte: de democratie ter dood veroordeeld

Een Egyptische rechtbank heeft de democratisch verkozen ex-president van Egypte, Mohammed Morsi, ter dood veroordeeld. Generaal Sisi pleegde in juni 2013 een staatsgreep tegen Morsi en werd later in frauduleuze verkiezingen tot president verkozen. Journalist Pieter Stockmans was voor MO* in Caïro tijdens de historische gebeurtenissen van de afgelopen jaren die leidden tot het doodvonnis. ‘Morsi gedroeg zich verre van democratisch, maar op 16 mei 2015 veroordeelden wij via onze bondgenoten de democratie ter dood in Egypte. Als we dit vonnis aanvaarden, tekenen we voor decennia van terreur.’

  • European External Action Service (CC BY-NC-ND 2.0) Morsi in Brussel tijdens zijn eerste bezoek aan Europa in 2011. 'Westerse leiders hebben allemaal handjes geschud met Morsi nadat ze de uitslag van de verkiezingen als legitiem bestempelden.' European External Action Service (CC BY-NC-ND 2.0)
  • U.S. Department of State/Public Domain Huidige president Sisi tijdens een bezoek van minister van Buitenlandse Zaken van de Verenigde Staten John Kerry in 2013. Sisi was toen nog minister van Defensie. U.S. Department of State/Public Domain
  • Al Jazeera English (CC BY-SA 2.0) Protest op het Tahrirplein in Egypte in 2011. 'De echte moslimgemeenschappen die wij moeten steunen, zijn de democratische activisten die zowel door religieuze extremisten als dictaturen worden vervolgd en die worden genegeerd door het Westen.' Al Jazeera English (CC BY-SA 2.0)
  • Zeinab Mohamed (CC BY-SA 2.0) 'De activisten van de Arabische lente zijn de enigen die ons kunnen helpen om uit het valse dilemma te breken dat ons allemaal in zijn greep houdt.' Zeinab Mohamed (CC BY-SA 2.0)

Morsi moest vandaag (16 mei) voor de rechter verschijnen voor ‘samenzwering tegen de staat’ en voor ‘het laten ontsnappen van gevangenen’.

Over de eerste aanklacht: de aanklagers haalden aan hoe Morsi staatsgeheimen lekte en samenwerkte met de Palestijnse verzetsbeweging Hamas. Misschien heeft Morsi onvoldoende onderscheid gemaakt tussen zijn rol als president en zijn rol als lid van de Moslimbroeders. Want Hamas is simpelweg de Palestijnse afdeling van de Moslimbroeders.

Over de tweede aanklacht: dit gaat over gewapende bendes die tijdens de chaos van de revolutie van januari 2011 gevangenissen aanvielen en islamistische gevangenen vrijlieten. Volgens de rechter is Morsi hiervoor verantwoordelijk, hoewel Morsi pas anderhalf jaar later president werd.

De val van de macht

Eerder werd Morsi al veroordeeld tot twintig jaar cel wegens ‘oproepen tot geweld’ en ‘onwettige arrestaties’ die in december 2012 hevige gevechten veroorzaakten tussen aanhangers en tegenstanders van Morsi voor het presidentieel paleis. Bij die gevechten kwamen tientallen mensen om het leven.

‘Amnesty noemt het onderzoek van de openbare aanklager ‘niet onafhankelijk en niet onpartijdig’.’

Ik was op dat moment in Caïro. Het was de maand waarin de Moslimbroeders zichzelf buitenspel zetten door in de val van de macht te trappen. Na het parlement en het presidentschap zouden ze die maand ook de Grondwet naar hun hand kunnen zetten.

Morsi koos ervoor om een niet-representatieve Grondwet door te duwen nadat seculiere partijen zich hadden terug getrokken uit de Grondwetgevende Vergadering, in plaats van afstand te doen van de macht wegens niet-bestuurbaarheid van het land.

Morsi werd uiteindelijk veroordeeld voor het geweld van december 2012, ook al waren de slachtoffers volgens Amnesty International vooral aanhangers van Morsi. Maar de daders van die misdaden werden nooit aangeklaagd: geweld door tegenstanders van Morsi werd genegeerd. Daarom noemt Amnesty het onderzoek van de openbare aanklager ‘niet onafhankelijk en niet onpartijdig’.

U.S. Department of State/Public Domain

Huidige president Sisi tijdens een bezoek van minister van Buitenlandse Zaken van de Verenigde Staten John Kerry in 2013. Sisi was toen nog minister van Defensie.

Verkrachting van gerechtigheid

Het proces was een verkrachting van gerechtigheid. Uit onderzoek van Amnesty blijkt dat veiligheidsdiensten Morsi maandenlang geïsoleerd vasthielden. Tijdens die periode van gedwongen verdwijning werd Morsi ondervraagd door openbare aanklagers zonder aanwezigheid van een advocaat. Dat maakt deze hele procedure onwettig, want het is een schending van de Egyptische grondwet en het internationaal recht.

Het spreekt voor zich dat recht geen recht is, maar pure macht, als het ongelijk wordt toegepast. De leiding van de Moslimbroeders ging niet vrijuit in de escalatie die leidde tot de massamoord tegen hun aanhangers, maar de huidige president Sisi overzag in augustus 2013 een onderdrukking van protesten tegen de staatsgreep waarbij in heel Egypte op één dag 2000 mensen werden gedood, een veelvoud van de mensen die gedood werden onder het presidentschap van Morsi. De families van deze 2000 doden kregen nooit gerechtigheid. Ik sprak met ooggetuigen van deze massamoord en met de bewaker van de moskee waar honderden lijken werden gestapeld.

Handjes geschud

Het is nu wachten op de islamitische juridische opinie van de ‘Grand Mufti’ van Egypte. Deze hoogste autoriteit van de islamitische wetgeving in Egypte moet nu de doodstraf voor een islamistisch politiek leider bevestigen of afwijzen. Als hij de doodstraf bevestigt, zal deze ‘Grand Mufti’ het beeld bevestigen dat deze zogenaamde ‘religieuze autoriteiten’ niets meer zijn dan verlengstukken van wereldlijke dictators. Dat zal de rekruteringskracht van extremistische jihadisten alleen maar doen toenemen. Als hij de doodstraf niet bevestigt, kan de Egyptische staat ze toch nog uitvoeren.

‘Zullen Westerse leiders de executie van Morsi aanvaarden?’

De belangrijkste vraag is de volgende: zullen Westerse leiders, die aanvankelijk weigerachtig stonden tegenover de nieuwe dictatuur van Sisi maar ze later legitimeerden via nieuwe wapenleveringen, de executie van Morsi aanvaarden? Ze hebben allemaal handjes geschud met Morsi nadat ze de uitslag van de verkiezingen, die Morsi aan de macht brachten, als legitiem bestempelden.

Sisi leidde de staatsgreep met de steun van onze bondgenoot Saoedi-Arabië. Boodschap aan autocraten: als je erin slaagt om de macht terug te winnen en via de ijzeren hand een schijn van stabiliteit te behouden, dan zal het Westen je steunen.

Vorige maand pleitte Halbe Zijlstra, fractievoorzitter van de grootste partij in Nederland (VVD), openlijk voor een samenwerking met dictators. Hij wil niet dat Nederland met het opgeheven vingertje de wereld toespreekt. Volgens zijn logica mag een belangrijk land als Egypte zomaar een democratisch verkozen president afzetten en hem vervolgens executeren na een showproces. En dat omwille van het feit dat Arabische dictators voor ‘stabiliteit’ zouden zorgen en een ‘bondgenoot’ zouden zijn in de strijd tegen het terrorisme.

Deze visie is wijdverspreid onder westerse leiders, en dat getuigt van een kortzichtig begrip van de recente geschiedenis. De doodstraffen tegen leden van de Moslimbroeders in de jaren zestig bereidden namelijk de weg voor het klimaat van religieus extremistisch geweld dat daarop volgde. We zien een herhaling van de geschiedenis en het Westen loopt gedwee mee.

Al Jazeera English (CC BY-SA 2.0)

Protest op het Tahrirplein in Egypte in 2011. ‘De echte moslimgemeenschappen die wij moeten steunen, zijn de democratische activisten die zowel door religieuze extremisten als dictaturen worden vervolgd en die worden genegeerd door het Westen.’

Tekenen voor terreur

Met de voortdurende doodstraffen tegen hooggeplaatste leden van de Moslimbroeders wil Egypte de nieuwe/oude dictatuur stevig verankeren voor de komende decennia. In werkelijkheid is er noch veiligheid, noch stabiliteit, maar juist meer politiek geweld. Jihadisten worden sterker als de politieke islam gemarginaliseerd wordt en de dromen van de Arabische lente geblokkeerd worden. Daarmee tekenen we net voor jarenlange dreiging van terreur in de Arabische wereld én Europa.

‘Jihadisten worden sterker als de politieke islam gemarginaliseerd wordt.’

Europese leiders moeten in hun communicatie consequent een licht schijnen op de democratische krachten van de Arabische lente. Ze bestaan nog, maar zijn onzichtbaar geworden. Ik was in Caïro tijdens de bloedige onderdrukking in augustus 2013. Ik sprak toen vooral met die activisten van de revolutie van 25 januari 2011. Ze voelden zich bedrogen, maar velen hadden wel meegedaan met de massale protesten tegen Morsi die de weg bereidden voor de terugkeer van de dictatuur.

Zeinab Mohamed (CC BY-SA 2.0)

‘De activisten van de Arabische lente zijn de enigen die ons kunnen helpen om uit het valse dilemma te breken dat ons allemaal in zijn greep houdt.’

Vals dilemma

Arabieren zijn gevangen in een dilemma: nationalistische dictaturen steunen in ruil voor veiligheid en stabiliteit, of islamistische opstandelingen steunen om het juk van dictators af te werpen. De Arabische lente was een korte periode waarin ze aan de wereld toonden dat ze niet willen kiezen tussen twee extremen.

‘Dictatuur is niet de weg naar stabiliteit, wel naar nog meer gewelddadig extremisme.’

Maar de Arabische wereld viel weer in zijn plooi: regionale grootmachten steunden de islamisten of de dictators en onderdrukten de Arabische lente. Het Westen bood ondersteuning aan dictaturen als bolwerk tegen het terrorisme.

De beste oplossing is terug te keren naar de Arabische lente en steun te bieden aan de échte ‘moslimgemeenschappen in de strijd tegen terrorisme en voor een hoopvolle toekomst’. Dat zijn de woorden van president Obama, maar met ‘moslimgemeenschappen’ verwees hij naar dictatoriale leiders.

De echte moslimgemeenschappen die wij moeten steunen, zijn de democratische activisten die zowel door religieuze extremisten als dictaturen worden vervolgd en die worden genegeerd door het Westen. Zij delen het geloof in pluralisme, mensenrechten en democratie. Zij verdedigen onze waarden meer dan wij dat zelf doen.

Dictatuur is niet de weg naar stabiliteit, wel naar nog meer gewelddadig extremisme. En gewelddadig extremisme is niet de weg naar bevrijding, wel naar nog meer dictatuur. De activisten van de Arabische lente zijn de enigen die ons kunnen helpen om uit het valse dilemma te breken dat ons allemaal in zijn greep houdt.

Zolang dictators én gewelddadige jihadisten niet beiden worden afgewezen als uitersten van een existentiële bedreiging, zal de Arabische wereld in chaos blijven en zal Europa steeds dieper in het moeras worden gezogen. Dat is de echte cocktail die onze nationale veiligheid bedreigt.

Samen met onderzoeker Montasser AlDe’emeh publiceert Pieter Stockmans op 26 mei het boek ‘De Jihadkaravaan’, waarin ook het valse dilemma tussen stabiliteit en democratie in de Arabische wereld centraal staat. Op MO.be zal een exclusieve voorpublicatie verschijnen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.