Kledij aan dumpingprijzen op de markt gooien, zal nooit duurzaam zijn

Naar aanleiding van de opening van een flagshipstore in Antwerpen liet kledingketen Primark zijn Verantwoordelijke ethisch ondernemen opdraven in de Vlaamse media. “Natuurlijk kan een t-shirt van 2 euro ethisch zuiver zijn”, claimde Paul Lister in De Morgen. Thomas Mels van Oxfam-Wereldwinkels dient hem van antwoord in een open brief.

 

Beste Mr. Lister,

Ik wist niet wat de beste reactie was op uw interview (DM 8/03). Geeuwen of schreeuwen. Een geeuw omwille van de doorzichtigheid van uw ethisch promopraatje waardoor je zou denken: trappen mensen daar echt in? Als ik de horden shoppers bij de opening van elke Primark zie, moet ik vaststellen van wel.

Daarom kies ik toch voor de schreeuw. Eén van verontwaardiging en ook best wel woede. Om zoveel lichtzinnigheid en ontkenning van verantwoordelijkheid op één krantenpagina.

Eerst dit: u wijst terecht op de stappen in de goede richting die de sector heeft gezet sinds de verschrikkelijke Rana Plaza-ramp in 2013 (Maar ook:  moest deze tragedie echt plaatsvinden om pas dan een versnelling hoger te schakelen?). Het opdrijven van controles en het verhogen van transparantie in de toeleveringsketen zijn belangrijk om de ergste mistoestanden voorgoed te bannen. Zo kondigde uw bedrijf recent nog aan dat het voortaan de namen en adressen van al zijn leveranciers zal publiceren. Een beslissing die er kwam onder publieke druk waar onder meer onze collega’s van Oxfam-Magasins du Monde voor zorgden.

Maar daar stopt het goede nieuws.

Want wanneer u positief antwoordt op de vraag of Primark een ethisch merk is, meent u dat dan echt? Of beseft u niet dat u met zo’n uitspraak iedereen die van ethisch ondernemen wel een prioriteit wil maken, in het gezicht uitlacht? De “Ik beweer niet dat alles perfect is” die op uw antwoord volgde, moet dan weer gelden als het understatement van de eeuw.

Ook de manier waarop u zich telkens verstopt achter anderen (“wij zijn geen fabriekseigenaars en betalen hen (de arbeiders, nvdr) niet rechtstreeks”) is zo hopeloos teleurstellend.

Lage grondstofprijzen betekenen veelal automatisch ook erg lage lonen voor wie die grondstoffen produceert. U geeft dus in één adem toe dat het lot van katoenboeren u maar bar weinig interesseert.

En toch bent u soms ook verrassend eerlijk. Bijvoorbeeld wanneer u zegt “Als de katoenprijs of de taksen stijgen, zijn wij ongerust, niet wanneer de lonen stijgen.” Dat laatste hoeft niet te verbazen. Uit onderzoek blijkt dat voor een t-shirt dat 29 euro kost in de winkel (en ja, ik weet het, bij u zijn ze een stuk goedkoper) de arbeiders die hem gemaakt hebben amper 18 cent of 0,6% van de winkelprijs krijgen.

Maar het is vooral het eerste deel van uw antwoord dat uw ware motieven ontmaskert. Lage grondstofprijzen betekenen veelal automatisch ook erg lage lonen voor wie die grondstoffen produceert. U geeft dus in één adem toe dat het lot van katoenboeren u maar bar weinig interesseert. Het is iets dat we ook in andere sectoren terugzien. Zo verkondigde de grootste chocoladeverwerker ter wereld, die ook graag uitpakt met weliswaar broodnodige duurzaamheidsprogramma’s, dat zijn winst het afgelopen jaar met bijna 40% gestegen was. Niet toevallig in een jaar waarin de cacaoprijs kelderde. Met alle gevolgen van dien voor de reeds straatarme cacaoboeren. En als u ook belastingen als dé grote vijand beschouwt, bevestigt u nogmaals dat het Primark in geen geval te doen is om een bijdrage te leveren aan een ethische, duurzame samenleving.

Nogmaals Mr. Lister, u mag uiteraard interviews en persconferenties geven over de toe te juichen inspanningen die Primark levert inzake ethisch en duurzaam ondernemen. Dat u dit doet naar aanleiding van de opening van een nieuwe flagshipstore is daarbij uiteraard geen toeval. Uw hoofdopdracht is nu eenmaal om nog meer kleren te verkopen.

Maar kan u er zich voortaan wel van weerhouden om zichzelf als ethische ridder op te voeren. Uw bedrijf en haar verdienmodel zijn en blijven wel degelijk deel van het probleem. Kledij aan dumpingprijzen op de markt gooien, zal nooit bijdragen aan een duurzamer handelsmodel waarbij noch de arbeiders en grondstofproducenten noch het milieu, en uiteindelijk noch de consument gebaat zijn.

Of misschien moet u het over een andere boeg gooien en de “slimme strategieën” waarmee u uw prijzen extreem laag houdt en waarmee u zo fier uitpakt, prioritair inzetten om de werkomstandigheden van de arbeiders structureel te verbeteren. Ik zou me prompt een nieuw t-shirt komen aanschaffen.

 

Thomas Mels, Hoofd beleidsdienst Oxfam-Wereldwinkels