Kan onverschilligheid dodelijk zijn?

In de eerste jaren na de oprichting van de Wereldhandelsorganisatie (World Trade Organisation – WTO) in 1994 woedde een hevig debat over de verplichting voor alle landen om een wettelijk regime voor de bescherming van het intellectueel eigendomsrecht in te voeren, beter bekend als het TRIPS-akkoord.

De armste landen kregen weliswaar een aantal jaren uitstel, maar van bij het begin werd gevreesd dat essentiële medicijnen (bijvoorbeeld voor aidslijders) duurder zouden worden.

Onder invloed van een campagne van o.a. Zuid-Afrika en Thailand en van ngo’s kwam in 2003 een compromis tot stand. Landen kunnen het intellectueel eigendomsrecht op geneesmiddelen (tijdelijk) buiten werking stellen in een noodsituatie voor de volksgezondheid. Zij moeten hiertoe een officiële verklaring bij de WTO indienen en onderhandelingen met de geneesmiddelenfabrikanten beginnen.

Als die ondernemingen geen geneesmiddelen aan lagere prijzen kunnen of willen leveren, kan een regering maatregelen nemen. Als het gaat om een land dat binnen zijn grenzen vestigingen van geneesmiddelenbedrijven heeft, kan de regering dwanglicenties afleveren.

De bedrijven zijn dan verplicht om gepatenteerde geneesmiddelen van andere bedrijven te produceren en te leveren tegen lagere prijzen. Dat is vooral van toepassing voor grotere ontwikkelingslanden als Brazilië en India.

Ontwikkelingslanden die geen geneesmiddelenbedrijven op hun grondgebied hebben, mogen parallelle invoer organiseren. Dat wil zeggen dat ze goedkope geneesmiddelen uit landen als Brazilië en India mogen invoeren.

Sage Gayala, Gisele Panzu, Jean-Rene Mukawa schreven over de Democratische Republiek Congo; Zarina Geloo deed Zambia; Mabvuto Banda, Hilary Mbobe en Bright Sonani deden verslag uit Malawi; Steve Mbogo uit Kenia; Zakeus Chibaya en Evelyn Groenink deden Zuid-Afrika en Eveline Lubbers deed de eindredactie.

Tijdens het schrijven van dit rapport werden twee leden van het team ernstig ziek en stierf Zakeus Chibaya als gevolg van een zware longontsteking en een verzwakt imlmuniteitssysteem. De urgentie van het onderwerp kon niet pijnlijker onderstreept worden.

Download hier deze MO*paper.