Razzia, de film van Nabil Ayouch: teveel clichés, te weinig diepgang

Razzia: de strijd om de individuele vrijheden in Marokko

van CineFiles Cineart (Cinéart sa)

Amin Naji in de rol van Abdallah, de onderwijzer

V ijf hoofdpersonages, vijf lotsbestemmingen die los van elkaar staan, maar die toch met elkaar verbonden zijn. Het is het verhaal van hedendaags Marokko, gezien, beleefd en verteld door Nabil Ayouch.  

De Frans-Marokkaanse regisseur meent de kiemen van een revolutie te zien. Hij zegt via deze film het kleine verzet van individuen te willen tonen.

Hij focust op de kwestie van individuele vrijheden. En dat is geen toeval. De regisseur kreeg een storm van kritiek en zelfs doodsbedreigingen toen Much Loved, een film over prostitutie in Marokko, uitkwam. Razzia is in die zin dan ook zijn reactie op de heisa rond de film.

Maar hoe legitiem de vragen die de regisseur aankaart ook mogen zijn en hoe herkenbaar bepaalde scenes ook zijn, hij is er niet in geslaagd om de problematieken die hij aankaart in de diepte te behandelen. Nabil Ayouch vervalt in clichés. En voert zijn strijd vanuit het standpunt van een bepaalde elite in Marokko.

De personages

De film begint in de jaren tachtig met Abdallah de onderwijzer die lesgeeft in een dorpje ergens in het Altals-gebergte. Abdallah geeft les in het Tamazight, of het Berbers, de moedertaal van de kinderen en komt daardoor in conflict met de inspectie.

‘Zelfs geschiedenis wordt via religie onderwezen’

‘Tamazight is geen echte taal, het is een spreektaal’, zegt de inspecteur. ‘De kinderen zullen aan het Arabisch wennen’, zegt hij nog. Onder het controlerende oog van de inspecteur probeert Abdallah de kinderen zinnen te laten herhalen in het Arabisch. Maar het lukt niet.

De stof van buiten kennen lijkt de onderwijsmethode te zijn en dat maakt de leerkracht boos. Het is bovendien een onderwijs dat doordrongen is van religie. ‘Zelfs geschiedenis wordt via religie onderwezen’, mompelt hij verontwaardigd.

De film springt in de tijd, en brengt ons naar het Marokko van 2015, naar Casablanca waar we kennis maken met de vier andere hoofdpersonages. Hakim, de homoseksueel, woont in een volkswijk. Hij droomt ervan carrière te maken in de muziekwereld. Hij doet er alles aan om op zijn idool Queen te lijken. Maar hij stuit op onbegrip, vooral van zijn vader. Hakim heeft te maken met verbaal geweld van tieners uit zijn wijk.

Joe, is een jood. Hij heeft een restaurant dat goed draait en woont samen met zijn vader. Joe en zijn vader zijn twee van de weinige joden die in Marokko zijn overgebleven. Ook hij heeft te maken met vooroordelen. Wanneer een jonge prostituee, die zelf naar hem was toegestapt, ontdekt dat hij jood is, verlaat ze in alle haast zijn woning.

Salima is een jonge moderne dame die van het leven houdt. Maar ze voelt zich niet goed in een maatschappij die haar vrijheden beknot. Op straat wordt ze aangesproken door een man omdat ze een kort kleedje draagt. Ook haar relatie met haar partner is problematisch. Een intiem moment dat Salima met haar man wil delen, draait snel uit op een verkrachting.

Inès, het tienermeisje, behoort tot de rijke elite. We krijgen haar ouders niet te zien. We horen alleen de stem van haar mama die zegt ergens naartoe te moeten gaan. En zoals alle andere personages is Inès in conflict met de heersende cultuur. En zoals Salima, komt Inès in opstand. Ze beslist om zichzelf te ontmaagden.

Ondanks de verschillende verhalen, weet Nabil Ayouch de aandacht vast te houden en brengt hij op een soepele manier de personages met elkaar in aanraking. Hij maakt de kijker nieuwsgierig naar het verdere verloop van elk verhaal.

Op de achtergrond brengt de regisseur de massa in beeld. Het is vaak een boze protesterende massa. Soms weten we waartegen geprotesteerd wordt en soms niet. De eerste betoging die we zien is die van bebaarde mannen en vrouwen met hoofddoeken die tegen plannen van gelijkstelling tussen mannen en vrouwen in erfenisrechten, betogen.

van CineFiles Cineart (Cinéart sa)

Abdelilah Rachid in de rol van Hakim

De privileges

Ayouch verrast niet in de manier waarop hij de individuele vrijheden verdedigt. Hij kiest een invalshoek die vaak wordt gebruikt door de Franstalige intellectuele elite, niet alleen in Marokko maar ook in landen zoals Algerije of Tunesië. Hij spreekt over individuele vrijheden zonder ze te linken aan de kwestie van klasse.

Het is een strijd tegen conservatisme en sociale druk die niet gekoppeld wordt aan de strijd tegen sociale ongelijkheid.

En zodoende gaat hij voorbij aan de bekommernissen van de massa. Het is alsof hij de individuele vrijheden van de elite wil verdedigen zonder de privileges van diezelfde elite aan te tasten. Het is een strijd tegen conservatisme en sociale druk die niet gekoppeld wordt aan de strijd tegen sociale ongelijkheid.

Nabil Ayouch zegt in interviews dat hij zijn film laat beginnen in de jaren tachtig omdat deze periode cruciaal is voor de situatie in Marokko nu. Het onderwijs werd toen gearabiseerd en dat was volgens hem rampzalig voor de toekomst van een hele generatie.

Jongeren die in het lager en in het middelbaar onderwijs in klassiek Arabisch les hebben gehad konden, eenmaal afgestudeerd, geen werk vinden omdat hun Frans te zwak was.

In de film horen we ook de protesterende stemmen van hoogopgeleiden die regelmatig op straat komen om hun recht op tewerkstelling op te eisen. Het is bovendien door de arabisering dat religie een te grote rol heeft gespeeld in het leven van de mensen in Marokko, meent Nabil Ayouch.

Er is dus volgens de regisseur een duidelijke link tussen de arabisering van het onderwijs en het toenemende conservatisme en het religieuze fanatisme in de samenleving.

In zijn interviews verwijst de regisseur naar het feit dat de sociale wetenschappen sinds de jaren tachtig enorm gemarginaliseerd werden. Maar in de film komt dat nauwelijks aan bod. Het probleem van het onderwijs is dus vooral een taalkwestie. Hij laat zowel het Tamazight als het gesproken Marokkaans-Arabisch als het Frans aan bod komen.

Maar hij lijkt wel te suggereren dat het omarmen van de Franse taal, naast een plaatsje voor de moedertaal, de oplossing zou zijn. De kwestie van de privatisering van het onderwijs die vooral in de grote steden in rasse schreden plaatsvindt en de achteruitgang van de kwaliteit van de openbare scholen, laat hij bovendien links liggen.

van CineFiles Cineart (Cinéart sa)

Maryam Touzani in de rol van Salima

De sociale klasse

Ook de manier waarop hij de protesterende massa in beeld brengt is problematisch. Op het einde van de film zien we een grote groep boze mensen, sommigen met bedekte gezichten en met stokken in de hand, op straat komen.

Ze doen denken aan hooligans of aan de ‘casseurs’, vandalen die toeslaan in de marges van betogingen in Parijs eerder dan aan betogingen die de voorbije jaren in verschillende steden in Marokko hebben plaatsgevonden.

Het zijn niet alleen vrouwen met sexy kleedjes die last hebben van seksuele intimidatie.

Heeft de regisseur dan niet gehoord van de ‘kaarsenopstand’ in de stad Tanger tegen de hoge elektriciteit- en waterfacturen? Nochtans een gebeurtenis die in 2015 plaats heeft gevonden.

Heeft Nabil Ayouch niet gehoord van de zogenaamde ‘vrouwen-muilezels’, die goederen uit de Spaanse enclave Ceuta op hun rug binnensmokkelen en die door het duwen en trekken aan de douane vertrappeld werden met, voor sommigen, de dood als gevolg?

Een film kan natuurlijk niet alles vertellen en er bestaat geen twijfel over het feit dat Nabil Ayouch op de eerste plaats films wil maken voor het publiek in Marokko en dat hij een steentje wil bijdragen tot verandering in de samenleving.

In Razzia blijft hij echter steken in een soort elitaire strijd om individuele vrijheden die vooral door een bevoorrechte elite ter harte wordt genomen, maar zonder dat die strijd de eigen privileges aantast. De klassenkwestie is heel marginaal in de film.

Zelfs wanneer de regisseur het dienstmeisje in beeld brengt is hij meer verontwaardigd over het feit dat ze op haar zeventiende met een veel oudere man wil trouwen dan over het feit dat ze als huismeid uitgebuit wordt en geen enkele toekomstperspectief heeft om haar situatie te veranderen.

Het protest in Marokko is de laatste jaren toegenomen. De eisen zijn duidelijk: tewerkstelling, strijd tegen armoede, strijd tegen corruptie, meer en betere scholen en ziekenhuizen.

Naast al die eisen willen de vrouwen dat de gemaakte hervormingen ook daadwerkelijk uitgevoerd worden, dat intra-familiaal geweld daadwerkelijk bestraft wordt en dat seksuele intimidatie ook in de openbare ruimte eindelijk aangepakt wordt.

Want het zijn niet alleen vrouwen met sexy kleedjes die daar last van hebben. Het is een fenomeen waar alle vrouwen, ongeacht hun kledingstijl, last van hebben. Maar dat krijgen we niet te zien in Razzia. Jammer.

van CineFiles Cineart (Cinéart sa)

 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.