Martin Fayulu wil politieke oplossing, volgers willen hard verzet

‘Als het moet gaan we terug naar Congo en nemen we de wapens op’

© Chris Baby

Martin Fayulu tijdens een betoging van de Congolese diaspora in Parijs.

Onder groot applaus en gejoel ontvangen Belgische Fayulufans hun soldaat van het volk. Een tot de nok gevulde basiliek van Koekelberg, volle zalen in Brussel, Leuven en Antwerpen en vervolgens een geambieerde optocht door de straten van Parijs. De Congolese diaspora in België wil tonen dat de bestolen president niet alleen staat. MO* sprak met Martin Fayulu en met zijn Belgische achterban, die hem tot leider van hun verzetsbeweging heeft uitgeroepen. Als het van Fayulu afhangt dan is dat een pacifistische beweging. Als het moet, een gewapende, roepen sommige aanhangers.

Ze hadden me gewaarschuwd dat u een man van cijfers bent

‘Laat mij u de cijfers geven.’ Het enthousiasme van zijn supporters contrasteert soms met de zakelijkheid van hun leider. Gastheer professor Filip Reyntjens moet hem tijdens een publiek gesprek aan de Universiteit van Antwerpen wat afremmen: ‘Ze hadden me gewaarschuwd dat u een man van cijfers bent’. De zaal lacht en Fayulu herpakt zich. Wanneer hij even een kernachtige uithaal doet naar Kabila krijgt het publiek waarvoor het kennelijk gekomen is. Zijn woorden kaatsen als een echo door de zaal.

Het tafereel is tekenend voor de positie waar Martin Fayulu noodgedwongen in beland is. Hij ziet zichzelf nog steeds — en dat is niet onterecht — als rechtmatig verkozen president van een land. Daar wil hij tijdens zijn bezoek de Belgische burgers aan herinneren, verklaart hij aan MO*. ‘De Belgen moeten weten wat er in Congo gebeurt. Ik heb het gevoel dat mijn boodschap gehoord wordt en ben blij nu al de echo’s van mijn woorden op te vangen.’

Maar terwijl Fayulu met zijn pleidooi voor nieuwe verkiezingen een achterhoedegevecht voert, staan zijn volgers te popelen om een volgende stap te zetten. Hij strijdt nog voor het rechtmatige leiderschap van zijn land, maar anderen hebben hem al tot kopman van het verzet gemaakt. Een diffuse groep aanhangers scandeert zijn naam en zet alvast de tocht voort naar een nog onduidelijke bestemming, maar de gids kijkt nog te veel achterom.

De politieke erfenis van vader Thisekedi

Er bestaat weinig twijfel over: Martin Fayulu won de presidentsverkiezingen in Congo. Maar er bestaat even weinig twijfel over dat voormalig president Joseph Kabila wegkomt met zijn meesterzet, die Fayulu buiten spel zette. In ruil voor het behoud van de eigenlijke macht werd die andere verliezer Felix Tshisekedi, tot nieuwe president uitgeroepen. De wereld fronste de wenkbrauwen, maar koos vervolgens voor de weg van de minste weerstand.

‘Het Congolese volk is binair en denkt ook zo.’

‘Het Congolese volk is binair en denkt ook zo. Het is één of nul’. De man van de cijfers wil daarmee stellen dat het volk in tegenstelling tot de corrupte elite betrouwbaar is en het verschil tussen goed en fout kent. Maar net als in Congo zijn ook de Europese aanhangers van Fayulu een stuk diverser dan hij het graag zou willen. Ze zijn weliswaar verenigd in een sterk verlangen naar verandering.

Hoewel Fayulu voor een verfrissende stijlbreuk in het Congolese politieke landschap zorgt voel je dat het publiek eerder de sterke slogans à la wijlen Etienne Tshisekedi kan smaken. Een deel van de aanwezigen wist tot enkele maanden geleden amper wie Martin Fayulu was. Velen stonden enkele jaren geleden nog als een man achter die andere bestolen president. In 2011 werd het presidentschap nog voor de neus van Etienne Thisekedi weggekaapt.

‘Ik heb niets tegen de persoon Felix Tshisekedi, maar ik heb wel iets tegen de fraude’

© Elien Spillebeen

Yvette Kisina stond achter Etienne Tshisekedi, maar beschouwt nu Fayulu als zijn politieke erfgenaam

Yvette Kisina kwam in 2011 in Brussel op straat om de oude Tshisekedi in zijn democratische strijd te steunen. En ook voor haar is niet Felix de politieke erfgenaam van vader Thisekedi, maar is Martin Fayulu dat. ‘Ik heb niets tegen de persoon Felix Tshisekedi, maar ik heb wel iets tegen de fraude. Daarom kom ik vandaag Fayulu een hart onder de riem steken’.

Kisina zegt weinig verrast te zijn over wat zij beschrijft als het verraad van Fatshi (de bijnaam van Felix Tshisekedi), ‘Twee dagen na het akkoord in Geneve (waar Fayulu door zeven presidentskandidaten als eenheidskandidaat werd aangeduid) veegde hij samen met die bedrieger Vital Kamerhe de afspraken aan zijn laars. Dat was voor mij een teken dat hij niet te vertrouwen was. Hij heeft niet die sterke persoonlijkheid van zijn vader’.

Hoewel ook de diaspora verdeeld is over de zet van Fatshi, lijkt de nieuwe president een groot stuk van zijn geërfde aanhang in België te zijn verloren. Een supporter die Fayulu in ons land komt aanmoedigen stelt het zo: ‘We zijn gekwetst in onze hoop’. Deel uitmaken van Fayulu’s strijd moet de hoop levend houden.

Klaar voor de strijd

‘Meneer Fayulu, zeg me wat ik kan doen voor u en Congo’

‘Mijn naam is William en ik ben student. Mijn ouders zijn Congolees en ik ben geboren in België. Mijn moeder staat om vier uur ’s morgens op en werkt zich kapot om mij hier een goed leven te geven. Maar ik voel me hier in deze maatschappij, getekend door racisme en discriminatie, niet thuis. Ik kijk naar wat gebeurt in mijn moederland en besef dat ik daar iets wil betekenen. Meneer Fayulu, zeg me wat ik kan doen voor u en Congo.’

Het antwoord van Fayulu op de vraag van William blijft eerder vaag. Zijn Europese reis moet hem meer steun opleveren, zegt hij zelf, maar wanneer hij heeft over de concrete aanpak dan blijkt zijn strategie vooral politiek.

‘Er is een volksopstand nodig’, laat hij zich dan toch ontvallen. Dit antwoord kan op meer bijval rekenen in de zaal in Antwerpen. De ogen van William lichten even op. Die woorden sprak hij eerder uit in Congo. Maar die volksopstand bleef uit: ‘Omdat mensen bang zijn te eindigen zoals de demonstranten in Kikwit’, waarmee hij verwijst naar de doden die vielen bij onlusten toen Thisekedi als overwinnaar uit de bus kwam.

Gewapend verzet

Elien Spillebeen

Les combattants voelen zich verenigd in een symbolische verzetsstrijd, al mag dat voor sommigen ook meer zijn dan een symbolische strijd.

Wilkens Alongho strijkt zijn legerhemd glad. Voor de Congolese ex-militair en gewezen magistraat bij de militaire rechtbank, is een gewapende oplossing niet uit te sluiten. Zijn ontgoocheling in de rechtstaat dwong hem naar eigen zeggen het land te verlaten. Maar ook vanuit België staat hij paraat voor de Congolese zaak. Samen met Les combattants, een beweging van verzetsstrijders, wachtte hij Fayulu bij zijn aankomst in Brussel in militair uniform op.

De mannen en vrouwen in militaire uniformen doken al eerder op bij politieke acties van de Congolese diaspora. Niet enkel in België, maar onder meer Frankrijk, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk boycotten ze optredens van Congolese artiesten die te dicht bij het Kabilaregime aanleunen. Bij verschillende anti-Kabilabetogingen doken de mysterieze verschijningen in legeruniform op.

‘Als het nodig is delen we wel eens een klap uit, maar nee, we zijn ongewapend’, lacht Alongho wanneer ik hem wijs op het feit dat hun klederdracht wat bedreigend overkomt. ‘Staatsveiligheid had ons door dit voorkomen ook snel op de radar, dat kan je je voorstellen. Maar we hebben vandaag goeie contacten met hen’, stelt hij gerust, ‘We strijden voor een democratische rechtstaat in Congo. De kledijkeuze is symbolisch, als teken voor ons verzet.’

‘Als het moet gaan we terug en nemen we de wapens op.’

De kledij mag dan wel een uitvoering zijn in een camouflageprint, uniform is de klederdracht zeker niet. ‘We moesten een van de vrouwen nog snel tonen hoe ze juist moet salueren’, want een militaire opleiding hebben de meeste niet. Les combattants zijn ongewapend en militaire trainingen organiseren ze niet. ‘Maar sommigen van ons zijn bereid meer te doen. Als het moet gaan we terug en nemen we de wapens op’, zegt Alongho. Hij vult aan dat hij zichzelf toch eerder in een coördinerende rol ziet, indien het ooit zover zou komen. Hij hoopt dat hij met zijn militaire training en zijn academische scholing het land ooit nog ten dienste kan zijn.

Tegenstanders van Fayulu grepen de videobeelden van de begroeting door Alongho en zijn kameraden aan om hem op sociale media weg te zetten als een man die met westerse steun een nieuwe burgeroorlog wil ontketenen. Laat dat net het beeld zijn dat Fayulu niet van zichzelf wil scheppen. Die beeldvorming zit de entourage van Fayulu enerzijds verveeld. Anderzijds benadrukken ze dat de contacten vriendelijk verliepen en ze waardeerden dat les combattants de bijeenkomsten in goeie banen wilden leiden.

De vraag of Fayulu zelf ooit steun kan verlenen aan gewapend verzet is de man wel vaker gesteld, tot ergernis van sommige van zijn aanhangers. Fayulu zelf heeft ook in Congo gevoeld dat boze burgers soms roepen om de weg van gewapend verzet te bewandelen: ‘Dat is wat er gebeurt wanneer je de democratie zo brutaal uitholt. Mensen zijn kwaad en kunnen tot geweld overgaan.’

‘Jouw stem is het krachtigste wapen’

Zijn antwoord op de vaag is duidelijk. Nee, een gewelddadige oplossing is geen optie voor hem. Hij blijft zoeken naar pacifistische oplossingen en wil aan misnoegde burgers zeggen: ‘Jouw stem is het krachtigste wapen.’

© Chris Baby

Wat Fayulu met die politieke stem kan aanvangen is nog maar de vraag.

Politiek geïsoleerd

Wat Fayulu met die politieke stem kan aanvangen is nog maar de vraag. Hij mag dan tot soldaat van het volk zijn uitgeroepen, de soldaat van de oppositie is hij nog niet. Voorlopig weigert hij te zetelen in het parlement. Zetelen zou betekenen dat hij zich neerlegt bij de verkiezingsfraude en dat wil hij niet. Nieuwe verkiezingen zijn voor hem de enige democratische oplossing: ‘De officiële bewijzen van mijn overwinning zijn ondertussen vernietigd. Dus een nieuwe verkiezing is noodzakelijk om het volk de verandering te geven die het gevraagd heeft.’

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws

Ondertussen raakt Fayulu politiek steeds meer geïsoleerd. De coalitie die rond hem als eenheidskandidaat ontstond is onzeker geworden. ‘Er is een afspraak dat Jean-Pierre Bemba en Moïse Katumbi zich meer op de achtergrond houden omdat ze niet in Congo wonen. Adolphe Muzitu en ik, die wel in Congo wonen, zullen om die reden wel nog op de voorgrond treden’, geeft Fayulu als verklaring voor de stilte in het kamp van de twee andere kleppers uit de coalitie. Muzitu staat wel nog openlijk achter Fayulu en vergezelt hem tijdens zijn bezoek.

Politiek mag het dan wel onduidelijk zijn wie de medestanders van Fayulu nog zijn, de overduidelijke kiesfraude heeft hem bij een groot deel van de bevolking tot een martelaar gemaakt. Hij is het gezicht van het bedrog dat de Congolese kiezers werd aangedaan. De energie die Fayulu vandaag nog steekt in zijn zoektocht naar diplomatieke steun steekt hij volgens sommigen misschien beter in het kritisch aanklagen van de misdaden tegen een volk dat zich overduidelijk achter hem heeft geschaard.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.