Oeganda onder hoogspanning aan vooravond van zesde mandaat “old man” Yoweri Museveni

© Ivan Godfroid

Een 24-uur lange transit in Oeganda gaf Ivan Godfroid, Wereldblogger in Congo, even de kans om er de verkiezingssfeer op te snuiven. Niet genoeg voor een diepgravende analyse, maar wel om enkele betekenisvolle signalen op te vangen.

Het eerste wat opvalt zijn natuurlijk de talrijke affiches die overal werden opgehangen. Maar je ziet meteen dat er een klassenverschil is.

Gele affiches domineren. Geel is de kleur van de heersende partij, de Nationale verzetsbeweging, een rebellennaam die vreemd in de oren klinkt voor een partij die al 34 jaar onafgebroken aan de macht is. En tussen die gele affiches heb je de uitgesproken nummer één met posters in dinosaurusmaten: Yoweri Museveni, de man die een zesde ambtstermijn ambieert.

De tweede grootste affiche (maar een stuk kleiner) heeft rood als dominante kleur en is van Robert Kyagulanyi, een kind van de slums dat reggaezanger werd onder de artiestennaam Bobi Wine. In zijn songs klaagde hij de vele wantoestanden aan, waardoor hij vier jaar geleden in het parlement werd verkozen.

De grootte van de affiches geeft ook meteen weer dat de kiesstrijd tussen deze twee erg verschillende mannen gaat. Museveni is precies dubbel zo oud als de 38-jarige Bobi Wine.

© Ivan Godfroid

Schietpartij door de overheid doodde 54 burgers

Museveni beseft dat zijn uitdager hem onderuit zou kunnen halen moest er met gelijke wapens worden gestreden, en dat blijkt uit hoe krampachtig hij reageert op de populariteit van de zanger-politicus. Hij laat geen kans onbenut om hem te intimideren en beledigen, te laten arresteren, zelfs te folteren, zijn campagnestoet te saboteren.

M7 (Mu-seven-i, heeft u hem?) heeft natuurlijk goed kunnen oefenen met zijn vroegere uitdager, Kizza Besigye. Die gaf uiteindelijk de strijd op, na vier presidentsverkiezingen en talrijke verblijven in een cel in twintig jaar tijd, omdat de greep van Museveni op het Oegandese systeem gewoon te groot is.

Met het ouder worden wordt de president ook banger en beslist hij om nog hardhandiger op te treden. Dat bleek duidelijk tijdens het volksprotest van 18 november 2020, naar aanleiding van de zoveelste arrestatie van zijn tegenkandidaat Kyagulanyi. Een waanzinnige schietpartij, door mannen zowel in uniform als in burger, kostte toen aan 54 mensen het leven. De gebeurtenissen werd uitgebreid gefilmd en staan voor altijd op ons netvlies gebrand. Bobi Wine overweegt een klacht neer te leggen bij het Internationaal tribunaal in Den Haag en hoopt dat die ontvankelijk zal worden verklaard.

M7 werpt zich op als verdediger van de Oegandese samenleving en negeert daarbij dat de slachtoffers evengoed Oegandezen zijn.

Museveni zelf is ervan overtuigd dat hem geen schuld treft. Uit een interview op Channel 4 blijkt duidelijk dat hij de aanhangers van Bobi Wine afschildert als oproerkraaiers. Die willen volgens hem de samenleving ontwrichten en zijn daarbij een instrument in de handen van westerlingen en homoseksuelen.

Hij weet welke argumenten het goed doen in de publieke opinie. Hij werpt zich op als verdediger van de Oegandese samenleving en negeert daarbij dat de slachtoffers evengoed Oegandezen zijn.

Martelarenstatus

Er gaat geen dag voorbij of er doet zich een nieuw incident voor. Een bodyguard van Bobi Wine werd doodgereden. Zijn campagnewagens worden in beslag genomen. Hij verschijnt sinds enige tijd op zijn campagneafspraken met helm en kogelvrij vest.

Alles wat Museveni bedenkt om hem tegen te werken, versterkt nog meer zijn martelarenstatus. Je zou denken dat de zege van Bobi Wine zo goed als verzekerd is.

Maar niets is minder waar. Vooreerst is er het onomstotelijke feit dat het officiële kiesorgaan volledig in de zak van Museveni zit. Hij mag alle dingen doen die Bobi Wine niet mag. De coronacrisis is een dankbaar voorwendsel om de jonge rivaal elke dag het leven zuur te maken. Ook al pikken de jongeren dat niet, ook zij weten dat het resultaat dat de kiescommissie zal bekendmaken onafwendbaar is.

En vrije communicatie? Vergeet het. De Oegandese Commissie voor Communicatie is een ander overheidsorgaan dat naar de pijpen van de oude rebel moet dansen. De Commissie legde klacht neer tegen 17 YouTube-kanalen voor het aanzetten tot geweld op 18 november en willen hen van het net laten verwijderen. Het is voor iedereen zonneklaar dat het gros van de doden slachtoffers waren van overheidsgeweld, maar Google ging niet in op het verzoek wegens het ontbreken van een wettelijke basis.

De regering eist ook dat alle journalisten, zowel lokale als buitenlandse, een nieuwe vergunning zouden aanvragen. Journalisten zonder vergunning zullen geweerd worden op alle verkiezingsevenementen. Terwijl ik naar de luchthaven van Entebbe reed, hoorde ik op de radio nog een generaal fulmineren dat journalisten klop zullen krijgen als ze geen gevolg geven aan de instructies van de politie om weg te blijven van verkiezingsincidenten. ‘We gaan slagen uitdelen in hun eigen belang, om hen te beschermen tegen het gevaar.’

Dezelfde communicatiecommissie verzoekt ook alle bloggers op alle sociale media om zich te laten registreren. Natuurlijk gaat niemand daar op in. De commissie heeft immers geen enkel verhaal tegen bloggers, op internet zijn we ongenaakbaar.

Een systeem krijg je enkel van binnenuit veranderd

Tijdens de lange rit naar Kampala van aan de grens met Congo in Mpondwe vraag ik aan mijn trouwe taximan, die me al jaren uitstekende diensten levert, of hij denkt dat Bobi Wine een goede president zou zijn. “No, no, no….. a musician? No way!”. Het overheidssysteem in dit land is oersterk, en als je daarvan de fouten wil herstellen dan moet je dat van binnenuit kennen en je daar kunnen laten gelden. Een buitenstaander als Bobi Wine, met slechts 4 jaar parlementaire ervaring, is volgens hem op geen enkele manier in staat om dat te kunnen veranderen.

Als ik hem vraag wie dan wel in staat zou zijn om hier het verschil te maken, verwijst hij zonder aarzelen naar Besigye. “Die wist waar de problemen lagen, hij heeft zelf jarenlang meegedraaid in het systeem. Zo iemand kan het ook veranderen”. Maar hij heeft er wel geen enkele kans toe gekregen en heeft zich nu uitgeblust teruggetrokken.

Bang voor de Baganda

“M7 heeft voor veiligheid gezorgd, en die veiligheid ligt ons nauw aan het hart”

“Er is nog een ander probleem”, gaat hij verder. “Bobi Wine is een Muganda. Die bevolkingsgroep is niet alleen de grootste van het land, ze hebben ook een koning die zich vooral in Kampala laat gelden, zeker in dossiers rond grondbezit. Als nu ook de president een Muganda zou worden, zou dit veel te veel macht geven aan de Baganda in de hoofstad en is de stabiliteit van het land in gevaar.”

“Heb je voor jezelf al uitgemaakt voor wie je gaat stemmen?”, vraag ik hem op mijn kousenvoeten.

“Natuurlijk wel”, roept hij zonder aarzelen uit, “ik stem weer voor onze oude man”.

“Denk je dan echt dat hij nog dingen kan doen waar hij in de afgelopen 34 jaar nog niet de kans voor heeft gehad?”, pols ik voorzichtig.

“Absoluut, zijn kiesprogramma is heel concreet. Hij gaat de wegeninfrastructuur nog verbeteren, het onderwijs blijft gratis, de gezondheidszorg zal nog aanzienlijk verbeteren, met hem spelen we op veilig. Hij heeft voor veiligheid gezorgd, en die veiligheid ligt ons nauw aan het hart”.

Uw toekomst verzekeren

Het is duidelijk dat Museveni zelf dat goed beseft en daarom is zijn verkiezingsslogan ook: “securing your future”. Met die drie woorden alludeert hij tegelijkertijd op het verder verzekeren van de veiligheid en op investeren in de toekomst. Als je de overheidskrant New Vision erop naslaat, vind je het woord ‘security’ op haast elke pagina.

“We kunnen het belang van veiligheid niet voldoende onderlijnen”, insisteert mijn taximan. De man die voor die veiligheid heeft gezorgd moeten we daarvoor dankbaar blijven en we mogen geen risico’s lopen met onervaren avonturiers”. Het is duidelijk dat hij oud genoeg is om de tijd van voor de machtsgreep van Museveni te hebben gekend. Dat is echter niet het geval voor meer dan de helft van de Oegandese bevolking, die geboren is na 1986.

Big Brother heeft zijn intrede gedaan in Oeganda en zijn naam is Museveni.

Ik moet toegeven dat de vooruitgang in Oeganda erg zichtbaar is. Door de coronacrisis ben ik er in een jaar niet meer geweest en overal zie ik nieuwe gebouwen oprijzen, verbeterde wegen, elektriciteitslijnen, dit land gaat er economisch echt op vooruit. Wat een contrast met buurland Congo! De investeringen komen voor een belangrijk deel uit de Indische gemeenschap. Aan de deur gezet door Idi Amin, heeft Museveni hen snel weer binnengehaald en dat heeft hem geen windeieren gelegd. Buitenlanders die investeren worden geen vreemdelingen meer genoemd.

Opvallend is dat aan de ingangswegen van alle steden op mijn lange rit nu bewakingscamera’s zijn opgesteld. Ook ’s nachts zijn ze actief, dankzij felle lampen die de chauffeurs haast verblinden. Officieel dienen die camera’s om de verkeerssituatie beter te kunnen volgen. Maar als je weet dat nummerplaat- en gezichtsherkenning zal worden toegevoegd, dan is duidelijk dat dit systeem ook voor heel andere minder nobele doeleinden kan worden misbruikt. Big Brother heeft zijn intrede gedaan in Oeganda en zijn naam is Museveni.

© Ivan Godfroid

“Als de etnische identiteit zo belangrijk is in Oeganda, hoe komt het dan dat een Bukonjo als jij toch stemt voor een Munyankole als Museveni?”, vraag ik hem plagend. Hij moet erom lachen: “een Munyankole is eigenlijk evengoed een Mukonjo, we zijn naaste buren en dus broeders, we begrijpen elkaar heel erg goed”.

Het leger waakt

Het ziet er naar uit dat Museveni bij kiezers ouder dan 50 jaar nog een vrij grote aanhang geniet. In de hoofdstad waar vele kritische jongeren wonen, is dat helemaal anders. Zij gaan daar soms ver in. Vandaag circuleert een filmpje gemaakt door iemand die vanop een hogere verdieping van een gebouw van Kampala getuige is van hoe een voorbijganger zwaar wordt aangepakt enkel en alleen maar omdat hij een geel campagne T-shirt van Museveni draagt.

De M7-kiezer moet beschermd worden en de kiezer van zijn uitdager afgeschrikt door een grote machtsontplooiing.

In de hoofdstad werd het leger daarom al wijd ontplooid, voor de enen een hele geruststelling, voor de anderen een bedreiging voor de kiezers. Ik zag zelf konvooien UPDF-soldaten de hoofdstad verlaten, richting kleinere steden in het binnenland, in het vooruitzicht van de verkiezingen van komende donderdag. De M7-kiezer moet beschermd worden en de kiezer van zijn uitdager afgeschrikt door een grote machtsontplooiing.

De juiste technologie verzekert de toekomst van Museveni

Mocht er ondanks alles toch een ongunstig kiesresultaat uit de stembussen komen, dan heeft Museveni nog een andere troef klaar gelegd. De Electorale Commisie heeft digitale technologie ingevoerd waarvan niemand goed weet hoe die precies werkt. In juli werden een aantal medewerkers van de EC ontslagen omdat ze niet de “juiste” technologie hadden besteld. Wat dat precies betekent, is voor iedereen onduidelijk. Het Nationale NGO-Forum klaagde in een persconferentie aan dat de burgers niet weten wat die nieuwe technologie precies gaat doen. Biometrische kiezersidentificatie op basis van vingerafdrukken zou kunnen bijdragen tot een grotere integriteit van het kiesproces, maar waarom krijgt de kiezer daarover geen informatie? Hoe de elektronische transmissie van kiesresultaten precies zal gebeuren, ook daarover krijgen de NGOs geen informatie, een week voor de verkiezingen. Dat op zich is vanzelfsprekend een reden tot ongerustheid. En ook dat de uitvoeringsbesluiten voor de wet op de toepassing van digitale technologie in verkiezingen niet bestaan, terwijl de technologie donderdag al zal worden gebruikt.

Oeganda in het algemeen en Kampala in het bijzonder staan nog enkele gespannen dagen te wachten. Aan de verkiezingsuitslag twijfelt niemand. De zelfverzekerdheid van de president in hogergenoemd interview laat er geen enkele twijfel over bestaan dat alles in stelling is gebracht om hem in eender welk scenario zijn zesde mandaat te verzekeren. Hoe de verbolgen jongeren in Kampala daarop gaan reageren, daarover waagt alsnog niemand zich aan een voorspelling.

© Ivan Godfroid

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.