En daar is geen water…

De droogte heerst in ons land. Het heeft al weken niet meer geregend en het water geraakt op. Om onze auto’s te wassen en gazons te sproeien, maar vooral om ons voedsel te kweken en onszelf in leven te houden. We bestaan zelf bijna helemaal uit water, net als een groot deel van de natuur.

Maar juni was droger en warmer dan ooit tevoren. Bermen zijn kurkdroog, regentonnen staan al weken leeg en planten vechten om te overleven. Als we verder gaan zoals we bezig zijn, zal de toekomst er nog veel droger uitzien.

Onlangs gaf professor Patrick Willems van de KU Leuven (faculteit bouwkunde, specialiteit hydraulica) een lezing in het dorp waar ik woon. In tegenstelling tot veel van de informatie die ik normaal gezien tegenkom, ging de lezing niet over het tegenhouden van de opwarming van het klimaat, maar het anticiperen op de gevolgen die ieder mogelijk scenario van de toekomst.

Toekomstbeelden

Op basis van onderzoek kwam de KU Leuven tot vier potentiële toekomstbeelden, waarbij het eerste volgens de professor zo goed als onmogelijk was. Dat hield namelijk in dat we onmiddellijk zouden stoppen met het produceren van broeikasgassen, iets wat er gezien de huidige plannen van de wereldleiders niet meteen in zit. Mochten we dat toch doen, dan voorspellen wetenschappers dat de temperatuur in Vlaanderen tegen 2100 slechts met 2 graden Celsius zou toenemen. Dan zijn er nog altijd ernstige gevolgen voor het zeeniveau en ons klimaat in het algemeen, maar ze zouden wel redelijk overzichtelijk zijn.

‘Volgens de voorspellingen zou de temperatuur in ons deel van het land dan in de zomermaanden met 9 graden Celsius kunnen toenemen’

Anderszijds, helemaal bovenaan de grafiek, staat het business as usual-scenario, waarbij we gewoon doorgaan zoals we bezig zijn. Volgens de voorspellingen zou de temperatuur in ons deel van het land dan in de zomermaanden met 9 graden Celsius kunnen toenemen, in de winter met ongeveer de helft. Negen graden erbij?! Dat worden pas bloedhete zomers. Tegelijkertijd verwachten de wetenschappers ook dat de regen (liquid sunshine, oftewel vloeibare zonneschijn- zoals ze het zo mooi noemen in Jamaica) met 60 procent zal afnemen, een totaalplaatje dat de nabije toekomst van Vlaanderen een heel ander perspectief geeft.

De twee middelste scenario’s rekenen erop dat we binnen afzienbare tijd stoppen met broeikasgassen, waardoor de stijging van de temperatuur en het afnemen van regen ergens tussen het beste en het ergste scenario schommelen.

Als we nu al kreunen onder de droge weken, wat gaat dat dan over enkele tientallen jaren geven? Feit is dat zonder het water dat Vlaanderen via Frankrijk en Wallonië importeert via rivieren zouden we nu al niet meer aan de watervraag kunnen voldoen. Volgens onderzoek hebben we hier 1480 kubieke meter water ter beschikking, per persoon per jaar. Dat klinkt aanzienlijk, maar volgens de richtlijnen beschikt een land vanaf een cijfer lager dan 2000 kubieke meter in de categorie over ‘zeer weinig’, onder de 1000 is de toestand kritiek.

Met ons cijfer bungelen we onderaan de lijst van de OESO-landen. Daarnaast zullen er ook veel meer extreme droge en natte periodes zijn, inclusief piekregens in de zomermaanden, waarbij het water gewoon naar de riolen spoelt omdat het te veel is op korte tijd. Om de opwarming van de aarde tegen te gaan hebben we een wereldwijd actieplan nodig, maar wat kunnen we lokaal al doen om ons voor te bereiden op de waterschaarste waar we in de toekomst mee te maken krijgen?

Aarde verstikt

Volgens Patrick Willems bestaat de aanpak uit twee dingen: minder water verspillen en het systeem anders organiseren. We kunnen als particulier zeker een verschil maken, maar het zou toch bij de grote industrieën mogen beginnen. Denk maar aan fabrieken die perfect helder bron- en grondwater gebruiken bij processen waarvoor ook vuil water kan voldoen, of aan één van de grootste waterverbruikers én vervuilers op de planeet: de vleesindustrie. Als we die al zouden intomen, zou er heel veel water vrijkomen om rechtstreeks te drinken, of om veel meer planten mee te kweken.

En dan is er ook het systeem. Belgen hebben bakstenen in hun maag en we zijn gek op beton. Daarom is ons kleine stukje planeet bijna helemaal volgebouwd. Urbanisatie, het door de mens in gebruik nemen van grond, is een groot probleem.

Door de aarde te verstikken met tegels, beton en asfalt kan er niets meer in de grond dringen, waardoor het peil van het grondwater drastisch blijft zakken. Het water loopt rechtstreeks de riool in en moet eerst zwaar gezuiverd worden voor het terug in rotatie komt, of het verdwijnt naar de zoute zee.

Uiteraard blijft het zo in de zogeheten kringloop en lijkt het altijd ter beschikking te staan, maar in de realiteit kost het ontzilten van zeewater zoveel energie dat het in de praktijk (voorlopig) niet haalbaar is om het op grote schaal te gebruiken als bron van drinkwater.

Glooiende parken, kleurrijke bloemenweides en luchtig zand

Als we water willen hebben in de toekomst, hebben we dus minder betegelde pleinen, strakke terrassen en beton nodig en meer glooiende parken, kleurrijke bloemenweides en luchtig zand. Ook bomen en stromend water zoals rivieren en grachten, zijn geen overbodige luxe om de hitte-eilanden die steden zijn (soms 8 graden Celsius warmer in de stad dan aan de rand!) enigszins leefbaar te houden.

‘Als we water willen hebben in de toekomst, hebben we minder betegelde pleinen, strakke terrassen en beton nodig’

Uiteraard droom ik van het eerste scenario, onderaan de grafiek, waarbij we meteen stoppen met broeikasgassen te produceren en daarmee de gevolgen voor onze eigen toekomst beperken. Maar ik ben realistisch en hoop toch voorzichtig op het tweede, of in het slechtste geval het derde scenario.

De overheden en industriewereld hebben heel veel in handen en bepalen grotendeels hoe droog en heet het hier in de toekomst zal worden. En toch geloof ik dat we ook als consument een belangrijke bijdrage kunnen leveren. Door te kiezen voor bedrijven die duurzaam werken en door industrieën te steunen die minder water verspillen (plantaardige voeding, verantwoorde of tweedehands kledij, kraanwater drinken in plaats van frisdrank…).

En bijvoorbeeld ook door te kiezen voor een tuin en oprit die grondwater kan opnemen en het installeren van een regenton of -put. Het lijkt misschien futiel, maar vele druppels op een hete plaat doen die overlopen. Je kan blijven streven naar de allerlaagste lijn op de grafiek en een leefbare toekomst, of je comfortabel (voorlopig, nu er nog genoeg water is) neerleggen bij business as usual. Aan welke wereld wil jij bijdragen?