‘We leggen ons niet neer bij de ellende’

Op een donderdagavond in Leuven loopt de Kaminsky, een bruine kroeg aan de rand van het stadscentrum, langzaam vol. Mensen komen recht van hun werk, om er iets te eten of te drinken met vrienden. Verspreid over de tafeltjes zitten groepjes mensen geanimeerde gesprekken te voeren. Er wordt gepraat, gelachen en gediscussieerd. Dit is de ideale plek voor jonge mensen, met één voet in de studieboeken en een andere aan het begin van hun carrière, om bij een theetje of wat zwaarder bier, de wereld te verbeteren.

Aan een van de tafeltjes zitten Yolan Gielen en Sylke Jaspers, twee bevlogen twintigers. Ze leerden elkaar kennen als vrijwilliger bij Act4Change, een organisatie voor duurzame, veelbelovende jongeren. De reden waarom ze daar deel van uitmaken is een gedeeld, groot engagement en actieve inzet voor een duurzame toekomst -goed voor onze planeet én voor de mensen die er wonen.

Masterclasses, koffies en workshops

Act4Change werd in 2011 opgericht door Pieter-Jan Van de Velde. Het is een organisatie die duurzame jonge ondernemers ondersteunt. Vandaag is hun missie drieledig. Ze schuiven inspirerende jongeren die duurzame verandering ademen, naar het voorplan. Drie jaar geleden richtten ze daarvoor, samen met duurzaamheidsnetwerk The Shift, Generation T op, een netwerk van veelbelovende jongeren uit beide landsdelen.

Het netwerk bestaat uit zo’n driehonderd jonge mensen in een voortrekkersrol. Bekende Generation T’ers zijn onder andere Olivier Beys, een van de oprichters van gereedschapsbibliotheek Tournevie, of modeontwerpster Ilke Cop.

De organisatie, een vzw, wordt gedragen door vrijwilligers, die de activiteiten zo horizontaal mogelijk organiseren. De vrijwilligers nemen ook het bestuur voor hun rekening

Daarnaast zet de organisatie in op leerkansen voor jonge voortrekkers. Daarvoor organiseert Act4Change ontmoetingsmomenten, bijvoorbeeld de ‘coffee with the future’-sessies. Daarin gaan duurzame experten en jongeren op een informele manier met elkaar in gesprek.

Passeerden de revue: cyberfilosoof Michel Bauwens of Frederik Loeckx, een autoriteit binnen duurzame energie. Act4Change organiseert masterclasses en workshopweekends waarin samen brainstormen, kritische feedback en innoverende technieken centraal staan.

Kernwaarden van Act4Change zijn netwerken, competenties ontwikkelen, empowerment en diversiteit. Hun werkingsgebied: Vlaanderen, Europa en de wereld.

De organisatie, een vzw, wordt gedragen door vrijwilligers, die de activiteiten zo horizontaal mogelijk organiseren, iedereen draagt verantwoordelijkheid voor zijn eigen taken. De vrijwilligers nemen ook het bestuur voor hun rekening. Yolan en Sylke zijn twee bekende gezichten uit de grote pool van vrijwilligers die bestaat uit een twintigtal actieve en een vijftigtal sporadisch actieve leden.

Kenmerkend voor Yolan Gielen en Sylke Jaspers is dat, net als bij vele andere Act4Changers, hun engagement voor duurzaamheid verder gaat dan hun vrijwilligerswerk. Ook op professioneel vlak zijn beide hemelbestormers aan het werk om de wereld iets groener en socialer te maken. Wereldverbeteraars 2.0.

Matchmakers en inspirators

Yolan, hoe ben jij bij Act4Change terechtgekomen?

Yolan Gielen: Mijn achtergrond ligt in de circulaire economie, het economische model waarin je zo efficiënt mogelijk omgaat met materialen, maar ook met energie, water, ruimte of voedsel. Door mensen aan te zetten om minder te verbruiken en een nieuw leven te geven aan producten die vandaag vooral op de afvalberg terechtkomen, werken we aan een samenleving die minder afhankelijk wordt van nieuwe grondstoffen.

‘Vlaanderen Circulair heeft als doel matchmaker en inspirator te zijn voor iedereen die in Vlaanderen met grondstoffen, materialen, energie, water, ruimte of voedsel aan de slag is’

De laatste jaren was ik echt in een wervelwind rond circulaire economie terechtgekomen. Tijdens mijn studies kwam ik voor een eerste keer grondig in contact met het transitiedenken, de verschuiving van ons huidige economische systeem naar een systeem dat rekening houdt met de sociale en ecologische noden van onze planeet.

Ik volgde een postgraduaat innoverend ondernemen voor ingenieurs aan Groep T. Via die studie rolde ik in CORE, een studentencoöperatie die projecten opzet rond efficiënt en duurzaam energiegebruik. Via CORE leerde ik heel wat duurzame organisaties kennen, waaronder Act4Change en Plan C.

Bij Act4Change werd ik vrijwilliger, Plan C was de voorloper van Vlaanderen Circulair, waar ik vandaag aan de slag ben. Vlaanderen Circulair is een onderdeel van OVAM, de Vlaamse Afvalmaatschappij. Vlaanderen Circulair heeft als doel om matchmaker en inspirator te zijn voor iedereen die in Vlaanderen met grondstoffen, materialen, energie, water, ruimte of voedsel aan de slag is.

Jij lijkt een andere invalshoek op transitie te hebben, Sylke. Klopt het dat jij je meer richt op organisatievormen?

Sylke Jaspers: Inderdaad. Ik werk vandaag aan een doctoraatsonderzoek over coproductie van publieke diensten door burgers en overheden. Dat onderzoek doe ik aan het Instituut voor de Overheid van de KULeuven.

Burgers en overheden werken vandaag al regelmatig samen om diensten uit te werken of te verbeteren, denk aan ouderenzorg, of de uitstippeling van een nieuw mobiliteitsplan. Welk effect die samenwerkingen hebben op waarden als transparantie, verantwoording, democratie, gelijke behandeling, efficiëntie, effectiviteit en kwaliteit, is wat ik onderzoek.

Samen sterker, maar ook duurder

Welk antwoord kunnen samenwerkingen tussen burgers en overheden een bieden op moeilijke maatschappelijke vraagstukken als vergrijzing of ecologie?

Sylke Jaspers: Ze gaan in de toekomst in die sectoren waarschijnlijk sterk aan belang winnen, maar er zijn ook gevaren bij deze soort van samenwerking zoals uitsluiting van bepaalde groepen voor wie samenwerken niet vanzelfsprekend is.

Ook verlagen goed georganiseerde samenwerkingen tussen burgers en overheden de kost van dienstverlening zeker niet, in tegenstelling tot wat velen verwachten. Aan het einde van mijn doctoraat wil ik adviezen geven over hoe we de moeilijkheden en hindernissen voor zo’n samenwerkingen best kunnen omzeilen.

Vrijwilligers bij Act4Change hebben verschillende drijfveren om zich te engageren - de ene rolt er via via in, anderen benaderen de organisatie zelf vanuit een persoonlijke nood. Wat overtuigde jou om je bij Act4Change aan te sluiten?

Sylke Jaspers: Zo’n twee jaar geleden had ik het best moeilijk. Via mijn studie politieke wetenschappen werd ik elke dag geconfronteerd met de opwarming van de aarde en de politieke onwil, wereldwijd, om die tegen te gaan. Of de armoede, die we ondanks de grote rijkdom in ons eigen land, niet onder controle kunnen krijgen. Ik werd moedeloos van die bergen ellende.

‘Misschien kon ik daar wel die broodnodige vonkjes van hoop vinden, het tegengif voor de toxische nieuwsberichten die zo op me wogen’

Een kennis van me was vrijwilliger bij Act4Change. De organisatie sprak me aan, misschien kon ik er mensen ontmoeten met goede ideeën. Misschien kon ik daar wel die broodnodige vonkjes van hoop vinden, het tegengif voor de toxische nieuwsberichten die zo op me wogen. Zo’n twee jaar geleden stuurde ik een mailtje naar Act4Change met de vraag of ze mijn hulp konden gebruiken.

We spraken af in een veganistisch restaurantje in Leuven, waar de coördinator en een vrijwilliger me op de rooster legden over mijn motivatie: waarom wilde ik deel uitmaken van Act4Change, en wat wilde ik er zelf uithalen? Ik stelde me kandidaat om de fondsenwerving voor mijn rekening te nemen, en dat doe ik sindsdien.

Act4Change bleek een organisatie te zijn gedragen door mensen die nog wel zin hadden om er iets aan te doen, die zich niet neerlegden bij alle ellende. Ik vond er het optimisme dat ik nodig had.

Gedeeld engagement

Welk engagement heb je precies opgenomen?

Sylke Jaspers: Mijn taak houdt in dat ik me achter de subsidiedossiers zet, ze inhoudelijk uitwerk, en de rapportages over de afgelopen activiteiten opmaak. Soms is er wel een coördinator in dienst, deeltijds, maar eigenlijk staan de vrijwilligers in voor het werk. We krijgen een erg grote vrijheid in de taken die we opnemen.

‘De taken nemen al gauw een halve dag per week in beslag en dat is niet altijd gemakkelijk als je daarnaast een voltijdse job hebt’

Yolan Gielen: Het is aan de vrijwilligers om te kiezen welke taken ze opnemen, en voor die taken dragen ze ook de verantwoordelijkheid. Dat “eigenaarschap” is cruciaal om voldoening te halen uit je uurtjes nachtwerk. Want de taken nemen al gauw een halve dag per week in beslag en dat is niet altijd gemakkelijk als je daarnaast een voltijdse job hebt, zoals de meesten van ons.

Sylke Jaspers: Daarom is het goed dat je je engageert voor een taak waar je persoonlijk ook iets kan uithalen. Ik leerde hier bijvoorbeeld dossiers samenstellen, en samenwerkingen opzetten met partners als Vredeseilanden/Rikolto of Oxfam Solidariteit. Die ervaring gaat me later zeker van pas komen.

Met de ervaring in dossiers schrijven van Act4Change willen we ook andere duurzame organisaties helpen. Zo is er bijvoorbeeld Foodwin, een vzw die voedselverspilling tegengaat. Samen organiseerden we de Food Waste Challenge, een traject dat jongeren ondersteunt die innovatief ondernemen tegen voedselverspilling.

Van Facebook tot brainstorming

Wat doe jij binnen Act4Change?

Yolan Gielen: Ik ben ongeveer samen met Sylke begonnen, en heb intussen al heel wat rollen opgenomen binnen Act4Change. Een tijdlang hield ik me, samen met twee andere vrijwilligers, vooral bezig met de communicatie. Ik hield de facebookpagina up to date, de anderen verzorgden de nieuwsbrief, de website en de externe communicatie. Dat ging heel goed, maar na een tijdje was de fut er een beetje uit, en gingen we alledrie voor andere uitdagingen.

‘Work4Change is een maandelijkse sessie waarbij alle Act4Changers samen de ruimte en de tijd krijgen om aan hun eigen taken binnen de organisatie te werken’

Mijn inbreng bij Act4Change is eigenlijk erg divers. Ik brainstormde al mee tijdens verschillende weekends en masterclasses. Ik hielp bij de organisatie van enkele masterclasses, en hielp met het Generation T-netwerk mee uit te bouwen. Ook bij het Bootcamp Circulaire Economie in september in Antwerpen speelde ik een rol.

Sylke Jaspers: Yolan en ik hebben samen ook een nieuw concept geïntroduceerd binnen Act4Change. Work4Change. Dat is een maandelijkse sessie waarbij alle Act4Changers samen de ruimte en de tijd krijgen om aan hun eigen taken binnen de organisatie te werken.

De sessies gaan door op zaterdag, telkens op verschillende locaties in Vlaanderen, in ruimtes die we mogen gebruiken van partnerorganisaties. We hielden er eentje op de bureaus van Vredeseilanden, een bij Kom Op Tegen Kanker in Brussel en eentje bij vzw De Beek in Antwerpen. Dat zijn momenten waarop Act4Change op topsnelheid komt (knipoogt).

Achteraf op café

Als vrijwilligers versterken jullie elkaar ook.

Yolan Gielen: Er is steeds een kruisbestuiving. Tijdens de sessies werkt iedereen hard, en appreciëren en motiveren we elkaar. Er lopen mensen rond die minstens even gek zijn op duurzaamheid als ik. Op die momenten wordt Act4Change echt een gemeenschap waar je kan lachen, jezelf zijn en elkaar steunen, ook op persoonlijk vlak. Dat is de essentie en de kracht van Act4Change, denk ik, dat we elkaar versterken. En achteraf trekken we samen op café.

Waarom is het volgens jullie eigenlijk zo belangrijk om jongeren in Vlaanderen te ondersteunen?
Yolan Gielen: Onlangs was ik op een congres rond circulaire economie in New York en daar overviel het me een beetje. Als Belgen, als Vlamingen, staan we aan de wereldtop van materialenbeheer, van slim omgaan met afval. Waar veel landen de stap aan het maken zijn van storten naar afvalverbranding, is het in Vlaanderen al haast niet meer denkbaar om afval niet als grondstof te zien voor nieuwe producten.

‘Het is in Vlaanderen al niet meer denkbaar om afval niet als grondstof te zien voor nieuwe producten’

De voorsprong die we hebben op vlak van circulaire economie, is een ongelooflijke sterkte én een kans. De transitie naar een duurzame samenleving gaat met kleine, haast onmerkbare stapjes. Wat nu belangrijk is, is om iedereen die dergelijke stapjes zet, te steunen, aan te moedigen, en het ambitieniveau beetje bij beetje verhogen. Dat is ook wat Act4Change doet.

Het café is intussen volgelopen en de after-workers geven de heldere donderdagnacht door aan de studenten. Sylke en Yolan vertrekken naar huis, morgen is het een nieuwe werkdag. De woorden van duurzaamheid en engagement blijven nog even nazinderen in het café, voor ze zich vermengen met het vrolijke geroezemoes.

De missie van Act4Change, jongeren ondersteunen die die transitie mee inzetten, is uniek. Er wordt op hoog niveau gewerkt aan duurzaam ondernemen, en dat (bijna) enkel vanuit vrijwillig engagement. Het is door dit soort initiatieven dat Vlaanderen zich op wereldschaal kan (blijven) onderscheiden als duurzaamheidsvoortrekker. En dat is iets om te koesteren.