Waarom Vlaanderen 100.000 kilometer haag nodig heeft

De nieuwe Waalse regering is van plan om 4000 kilometer hagen aan te leggen ‘en/of’ om een miljoen bomen te planten, lazen we in de krant. Vierduizend kilometer haag? Wat is het nut van die lange groene blokken en waarom zouden we ons daarmee bezig houden?

We mogen de Walen toejuichen. Maar in Vlaanderen kunnen we veel beter dan dat. Eerst en vooral zijn de hagen die we willen zetten niet de groene gedrochten die de Vlaamse tuinen dikwijls ontsieren. Neen, het zijn kleine bosjesstroken waarvan je braambessen kunt plukken en waarin je vogeltjes kunt spotten. Wie ooit al eens naar Engeland is geweest, stond wellicht versteld over hoe mooi hun “countryside” wel is. Dit komt grotendeels door, je kunt het wellicht wel raden, hagen. ‘Hagen’ is eigenlijk niet het juiste woord, eigenlijk zijn dit houtkanten.

Vorige zomer hebben mijn vriendin en ik een roadtrip gedaan van Londen tot Cornwall. Toen we door het platteland reden, langs kleine baantjes, waanden we ons iedere dag in een sprookje. Dit kwam net door de prachtige natuurstrookjes die de landbouwgronden omringen. Iedere bocht brengt een verrassing.

Als ik de mooie verhalen van mijn grootmoeders, beiden boerendochters, moet geloven, dan was dit in Vlaanderen vroeger ook zo. Ze vertellen over de natuur en de landbouw die verweven waren met elkaar, bijvoorbeeld in de buurt van Houtem, over omhaagde wandelpaden langs de velden om tot de kerk te gaan. Beiden zijn het platteland ontvlucht omdat er door schaalvergroting geen toekomst meer was voor de kleine boer.

Houtkanten, en hagen verdwenen om de landbouw efficiënter te maken. Maar we zagen wel enkele belangrijke dingen over het hoofd.

Landbouwers omringden hun velden vroeger onder meer met houtkanten, knotwilgen, fruitbomen waardoor ze een extra inkomst hadden: hout om hun huis mee te verwarmen, lekker fruit en nog veel meer. Niet enkel de boer was hier blij om, ook de vogeltjes, vlinders en bijtjes konden hier hun thuis vinden. Als je het geluk hebt, kan je dit op sommige plekken nog zien in eigen land.

Waarom is dit verdwenen? Om de landbouw efficiënter te maken wilden boeren landbouwvelden zo groot mogelijk maken, dit hebben ze verwezenlijkt met de omstreden ruilverkavelingen. Hoewel dit zeker gelukt is, en dit de productie hielp opdrijven, hebben we enkele belangrijke dingen over het hoofd gezien.

Zoals je misschien al hebt gehoord is het grondwater in Vlaanderen alarmerend laag, zo laag dat de landbouwers met de handen in het haar zitten. Ook gebruikt het merendeel van de boeren pesticiden omdat ze last hebben van ongewenste hongerige beestjes. De meststoffen die de meeste boeren gebruiken zijn afkomstig van fossiele brandstoffen en grondstoffen, zoals fosfor, die in een sneltempo aan het verdwijnen zijn. Een haag of houtkant kan een zeer belangrijke rol spelen om water-, pest- en mestproblemen grotendeels op te lossen.

Als we iedere hectare landbouwgrond omhagen in Vlaanderen kunnen we, ruw gerekend, minstens 100.000 kilometer haag zetten. Doordat smartfarming bezig is aan een opmars en ploegloze landbouw de toekomst is, is dit perfect mogelijk. De hagen bieden enorm veel ruimte aan natuurlijke vijanden van de ‘hongerige beestjes’, die zorgen voor een gebalanceerd ecosysteem. Zij zullen de rol van de pesticiden overnemen waardoor er minder besproeid zal moeten worden.

Ze functioneren als natuurlijk windschermen waardoor de grond minder uitdroogt en ze zorgen ook voor een gematigdere temperatuur.

In Engeland heb ik de boerderij van Iain Tolhurst bezocht. Iain is een landbouwer die, dankzij permanente groenbemesters op zijn veld en de houtsnippers afkomstig van houtkanten, al dertig jaar aan landbouw doet, zonder ook maar één gram mest te importeren van buitenaf. In de fysica en de chemie is je productie eindig, in biologie is de productie oneindig, dit bewijst hij doordat zijn grond de laatste dertig jaar rijker is geworden. Hout is een van de beste bodemverbeteraars, een haagkant is een eenvoudig te kweken groenbemester, om de zoveel jaar oogst je het hout en dan heb je de beste mest, heb je brandhout en als je er fruit- en notenbomen tussen zet, lekkernijen.

Hiernaast houden houtkanten veel beter water vast in de bodem waardoor we minder zullen moeten parasiteren op onze schaarse grondwaterreserves. Ze functioneren als natuurlijk windschermen waardoor de grond minder uitdroogt en ze zorgen ook voor een gematigdere temperatuur.

Rebel-boer Rik Delhaye uit Heuvelland is reeds dertig jaar bezig met het aanplanten van houtkanten en is alvast enorm te spreken over de meer dan drie kilometer die hij zo aanpakte. In heuvelig landschap zorgen houtkanten er bovendien voor dat er minder erosie is, waardoor er minder modderstromen zijn en er minder kostbare bodem voor de eeuwigheid verdwijnt.

Een reuzenetwerk aan houtkanten kan letterlijk het beste vangnet zijn tegen klimaatveranderingen: CO2-opslag, redding voor biodiversiteit, filteren van fijn stof, erosie-controle, waterretentie, bodemverbetering en een mooier uitzicht. Dit is een van de goedkoopste klimaatoplossingen. Een oplossing waarbij wij als maatschappij de boeren kunnen inschakelen en ze eventueel financieel stimuleren om ons hierbij te helpen en ze zo een extra bron van inkomsten te geven. Win-win. Rebel-boer Rik vindt dit alvast een goed idee, ik ook.

Louis De Jaeger heeft als missie zoveel mogelijk land te verduurzamen en doet dit met zijn landschapsarchitectenbureau Commensalist, met de ByeByeGrass campagne, als lid van een agro-ecologie-denktank en door het sensibiliseren met het schrijven van artikels en een boek over de toekomst van landbouw.