‘Chinese bevolking blijft krimpen, en dat heeft wereldwijd gevolgen’

De Chinese bevolking is vorig jaar voor het het tweede jaar op rij gekrompen door een dalend geboortecijfer en een stijgend sterftecijfer. De trend versnelt, en heeft grote gevolgen voor China en de hele wereld, schrijft Xiujian Peng, onderzoeker aan de Victoria Universiteit in Australië.

Het Chinese Nationaal Bureau voor de Statistiek rapporteerde vorig jaar 9,02 miljoen geboorten –  amper de helft zoveel als in 2017. Tegelijk steeg het aantal sterfgevallen in het land met 500.000 naar 11,1 miljoen. Dat betekent dat de Chinese bevolking met 2,08 miljoen is gekrompen, een grotere daling nog dan de 850.000 in 2022. 

De twee opeenvolgende dalingen zijn de eerste sinds de grote hongersnood van 1959-1961, en de trend versnelt.

Op lange termijn kunnen de gevolgen groot zijn, blijkt uit nieuwe projecties van de Academie voor Sociale Wetenschappen in Shanghai. De Chinese bevolking kan tegen het einde van deze eeuw krimpen van de huidige 1,4 miljard naar 525 miljoen. Ook de beroepsbevolking kan snel afnemen tot 210 miljoen mensen in 2100 - amper een vijfde van de piek in 2014. 

Sterfgevallen nemen toe, geboorten nemen af

Het sterftecijfer steeg vorig jaar, als onvermijdelijk gevolg van de vergrijzing en ook van een opleving van covid-19 in de eerste maanden van het jaar.

Het totale vruchtbaarheidscijfer in China (het gemiddelde aantal geboorten per vrouw) bleef van 1991 tot 2017 onder de Chinese éénkindpolitiek redelijk stabiel op ongeveer 1,66. Maar vervolgens daalde het naar 1,28 in 2020, naar 1,08 in 2022 en nu ligt het rond de 1 - ver onder de 2,1 die als nodig wordt geacht om een bevolking in stand te houden.

Ter vergelijking: Australië en de Verenigde Staten hebben vruchtbaarheidscijfers van 1,6. Zuid-Korea had vorig jaar het laagste percentage ter wereld met 0,72.

We verwachten nu dat in 2077 het aantal Chinezen boven de 65 jaar de werkende bevolking al zal overtreffen.

China liet de beruchte éénkindpolitiek varen in 2016, en drie jaar geleden introduceerde het land een driekindbeleid, inclusief belastingvoordelen en andere stimuleringsmaatregelen.

Maar het aantal geboorten blijft dalen. Dat is deels een gevolg van de vroegere éénkindpolitiek, die het aantal vrouwen in de vruchtbare leeftijd heeft doen dalen, en deels van economische druk die het ouderschap minder aantrekkelijk maakt.

Chinezen werken gemiddeld 49 uur per week en meer dan negen uur per dag, zegt het Chinese Nationale Bureau voor de Statistiek. Vrouwelijke afgestudeerden verdienen minder dan mannen, en gezinnen stellen kinderen krijgen steeds vaker uit.

Jaar van de Draak

De overheid hoopt wel dat het geboortecijfer dit jaar zal stijgen, dankzij het Jaar van de Draak - een symbool van geluk. Mogelijk hebben sommige gezinnen een geboorte uitgesteld tijdens het minder gunstige Jaar van het Konijn in 2023. Tenminste één onderzoek heeft een dergelijk effect aangetoond.

Het onderzoek door het team van de Shanghai Academie voor Sociale Wetenschappen en het Centrum voor Beleidsstudies van de Australische Victoria Universiteit voorspelt dat de Chinese bevolking met meer dan de helft zal gedaald zijn tegen het einde van de deze eeuw. Het land zou dan nog zo’n 525 miljoen inwoners tellen. Ook de beroepsbevolking zal naar verwachting nog scherper dalen, tot 210 miljoen.

We verwachten nu dat in 2077 het aantal Chinezen boven de 65 jaar de werkende bevolking al zal overtreffen, drie jaar eerder dan in de laatste schattingen. En tegen 2100 zullen honderd werkende Chinezen 137 ouderen moeten onderhouden.

Herstellend vruchtbaarheidscijfer

Ons centrale scenario denkt wel dat het Chinese vruchtbaarheidscijfer zich deels zal herstellen en langzaam zal stijgen naar 1,3. Ons laagste scenario houdt het op een verdere daling tot 0,88 in het volgende decennium om zich te herstellen tot 1 in 2050 en dan stabiel te blijven. 

We baseren die voorspellingen op de werkelijke totale vruchtbaarheidscijfers in de regio en hun neerwaartse trend. In Japan bijvoorbeeld ging het in 2022 om een cijfer van 1,26, Singapore 1,04, in Taiwan 0,87, in Hong Kong 0,8 en in Zuid-Korea 0,78.

In geen enkele van die landen heeft het vruchtbaarheidscijfer zich hersteld, ondanks inspanningen van de overheid. De trends wijzen op wat demografen de ‘val van lage vruchtbaarheid’ noemen: zodra het vruchtbaarheidscijfer onder de 1,5 of 1,4 is gedaald, is het nog moeilijk weer op te krikken. 

Wereldwijde gevolgen

Momenteel is China goed voor een zesde van de wereldbevolking. Maar de versnelde achteruitgang van de Chinese bevolking zal ook de dag doen verschuiven waarop de wereldbevolking piekt.

De versnelde krimp van de Chinese bevolking verzwakt ook het herstel van de Chinese economie, en zo ook de wereldeconomie.

Onze nieuwe voorspelling voor China vervroegt die piek met één jaar, hoewel er veel onzekerheden meespelen (zoals wat er zal gebeuren in India, dat nu groter is dan China, maar waar het vruchtbaarheidscijfer onder het vervangingsniveau is gezakt).

De versnelde krimp van de Chinese bevolking verzwakt ook het herstel van de Chinese economie, en zo ook de wereldeconomie.

De krimp doet de Chinese consumentenbestedingen dalen, en de lonen en overheidsuitgaven stijgen. Die trends in de op een na grootste economie ter wereld zal ook gevolgen hebben voor het economisch herstel in de rest van de wereld.

Deze opiniebijdrage is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner The Conversation.