Wat betekenen de Russische verkiezingen voor het klimaat?

Deze week trekken de kiezers van de op drie na grootste uitstoter ter wereld opnieuw naar de stembus. Poetin kan rekenen op nog eens zes jaar aan de macht, en dat heeft ook gevolgen voor de wereldwijde strijd tegen de klimaatverandering.

Bij het begin van zijn bewind grapte Poetin nog dat een opwarming van 2 tot 3 graden Celsius goed zou kunnen zijn voor Rusland, omdat de bevolking ‘minder geld zou moeten spenderen aan bontjassen’. Maar sindsdien heeft hij ook gewaarschuwd voor de stijgende temperaturen. In 2015 noemde hij de opwarming van de planeet zelfs een ‘probleem dat de toekomst van de hele mensheid zal beïnvloeden’.

Onder Poetin heeft Rusland doelstellingen aangenomen om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 te verminderen, en tegen 2060 netto nul te bereiken. Daarbij wordt wel een heel grote rol toegekend aan de Russische bossen om CO2 op te nemen.

Maar ondanks die doelstellingen is de Russische uitstoot blijven groeien, en de elektriciteitsmix is nauwelijks veranderd in de 24 jaar dat Poetin aan de macht is.

Volgens de Russische analist Michail Korostikov van Climate Bonds Initiative, een organisatie die koolstofarme investeringen promoot, geeft Poetin niets om de klimaatverandering. ‘Het ontbreekt in zijn wereldbeeld. Het maakt gewoon geen deel uit van zijn agenda.’

Misleidende basislijn

Kort voordat de wereld in 2015 het Klimaatakkoord van Parijs bereikte, kondigde Poetin aan dat Rusland zijn uitstoot tegen 2030 met 25 tot 30 procent zou verminderen ten opzichte van het niveau van 1990. Volgens het klimaatakkoord moeten landen elke vijf jaar hun ambitie verhogen. Daarom verhoogde Poetin in 2020 het doel naar een reductie van minstens 30 procent.

Maar die doelstelling is minder ambitieus dan ze lijkt. Net als in de meeste Sovjetlanden kelderde de Russische uitstoot immers begin jaren 1990, toen de Sovjet-Unie uiteenviel en de economie instortte. Tegen het einde van het decennium, op het moment dat Poetin aan de macht kwam, lag de uitstoot al een kwart onder het niveau van 1990.

Onder zijn bewind groeide de uitstoot vervolgens gestaag, dus in zijn toespraak in 2015 beloofde hij in werkelijkheid eigenlijk maar een reductie van 1 procent tegen 2030, of laat hij zelfs toe dat de emissies groeien als de effecten van de Russische bossen worden meegerekend.

Slecht rapport

Climate Action Tracker (CAT), een onafhankelijk wetenschappelijk project dat de klimaatdoelstellingen en het klimaatbeleid van regeringen controleert, noemde het Russische doel voor 2030 ‘zeer ontoereikend’, omdat ‘het gemakkelijk kan worden gehaald met het huidige beleid’.

Onder Poetins bewind is de Russische energiemix grotendeels onveranderd gebleven, en daarmee ook het emissieniveau.

De Russische uitstoot bleef verder stijgen tot de coronapandemie de groei - ook in veel andere delen van de wereld - stopte.

De CAT-analyse verwacht dat de emissies in de hele economie verder zullen blijven stijgen tot 2030, ‘maar dan snel weer zouden moeten afnemen, vooral voor zo’n grote uitstoter’.

De analyse merkt ook op dat de Russische Energiestrategie voor 2035, aangenomen in 2021, vrijwel uitsluitend gericht is op het maximaliseren van de winning, het verbruik en de export van fossiele brandstoffen naar de rest van de wereld.

Zoals in de meeste andere landen komt de Russische uitstoot vooral op rekening van de stroomproductie. Onder Poetins bewind is de Russische energiemix grotendeels onveranderd gebleven, en daarmee ook het emissieniveau.

De meeste elektriciteit wordt opgewekt uit Russisch gas, terwijl kleinere hoeveelheden uit de vuilste fossiele brandstoffen – steenkool – en koolstofarme bronnen, waaronder kernenergie en waterkracht, worden opgewekt.

Maar hoewel de emissies uit de energieproductie hetzelfde zijn gebleven, zijn er gestage stijgingen in andere sectoren: transport, industrie en woningen.

Fossiele verdediger

Onder de regels voor CO2-boekhouding van de Verenigde Naties wordt de uitstoot van de verbranding van Russisch gas in het buitenland niet opgenomen in de officiële rekeningen.

Maar al dat gas draagt wel bij aan de klimaatverandering. Rusland is de op een na grootste olie- en gasproducent ter wereld - enkel de Verenigde Staten zijn groter. De productie van beide fossiele brandstoffen is de afgelopen tien jaar gestegen.

In internationale klimaatbesprekingen breekt het land een lans voor de verdediging van olie en gas. Tijdens de COP 28-klimaattop vocht de Russische delegatie met succes voor wat campagnevoerders een gevaarlijke achterpoortje noemden: de erkenning van aardgas als ‘overgangsbrandstof’ die gebruikt kan worden om de uitstoot te verminderen.

En naarmate de Wereldbank groener probeerde te worden, zette Rusland een achterhoedegevecht in, door samen met Saoedi-Arabië aan te dringen op blijvende financiering van fossiele brandstoffen.

Bossen

De uitgestrekte Russische bossen zijn een andere reden waarom het land een cruciale rol speelt in de strijd tegen de klimaatverandering. Rusland bevat een vijfde van alle bossen ter wereld - een groter aandeel dan eender welk ander land.

Uit gegevens van Global Forest Watch blijkt dat het met die bossen relatief goed gesteld is. Terwijl de landbouw zich in landen als Brazilië heeft verspreid naar de bossen, is dat in Rusland niet gebeurd – hoewel dat waarschijnlijk eerder te wijten is aan een ongeschikt klimaat dan aan beleid.

De grootste bedreiging voor de Russische bossen is de klimaatverandering zelf, die leidt tot hogere zomertemperaturen, drogere grond en bosbranden.

Geopolitieke prioriteiten

Sinds de Russische invasie in Oekraïne in 2022 is de klimaatverandering nog lager gezakt op de prioriteitenlijst van de Russische regering, en het thema speelt geen enkele rol in de verkiezingen.

Sinds de Russische invasie in Oekraïne in 2022 is de klimaatverandering nog lager gezakt op de prioriteitenlijst.

Westerse regeringen schilderen Poetin - de langstzittende Russische leider sinds Stalin - af als een oorlogsmisdadiger en dictator. Maar de opiniepeilingen in Rusland geven hem een goedkeuringscijfer van 85 procent - hoger dan voor de invasie.

Nu de militaire uitgaven de hoogte inschieten en een internationale boycot van Russische fossiele brandstoffen het Kremlin in de portemonnee raakt, worden de budgetten voor milieuprogramma’s afgebouwd. Daarbij zijn onder meer het programma om de vervuiling in tientallen industriesteden aan te pakken, en een programma om sterk vervuilde sites op te schonen.

De verkiezingen zullen hoogstwaarschijnlijk uitdraaien in het voordeel van Poetin, zeggen analisten, en hem nog een ambtstermijn bezorgen. ‘Poetin heeft wel enkele uitdagers, maar niemand zal meer dan 1 of 2 procent krijgen’, zegt Korostikov van Climate Bonds Initiative. ‘Niemand is met de klimaatverandering bezig. Mensen maken zich wel zorgen om het milieu, maar niet om het klimaat, omdat de gevolgen ervan nog niet voelbaar zijn Rusland.’

Deze analyse is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Climate News Network.