Afrika kijkt bewonderend en angstig naar China

De China-hype leeft ook in Afrika. Vijf jaar geleden mocht Martyn Davies , de directeur van het Centrum voor Chinastudies aan de Stellenbosch Universiteit in Zuid-Afrika, blij zijn als hij een paar keer per jaar een lezing mocht geven. Nu word ik elke week uitgenodigd, zegt hij.

Davies roept Afrikaanse landen op van het Chinese voorbeeld te leren. De Aziatische reus zal tegen 2010 de helft van alle productie ter wereld op zijn rekening schrijven, en heeft gedurende de laatste jaren miljoenen mensen uit de armoede gehaald, zei hij tijdens een recente conferentie over de gevolgen van de Chinese groei voor armoedebestrijding in de SADC, het economisch samenwerkingsverband tussen 14 landen in de zuidelijke helft van Afrika.

De economische opmars van China contrasteert scherp met Afrika, waar de armoede in bepaalde landen toeneemt. Volgens de Wereldbank leven bijna de helft van de 800.000 mensen op het Afrikaanse continent van minder dan een dollar per dag.

De groei van China is een realiteit en is hier om te blijven, knikt Naomi Ngwira, lid van de raad van bestuur van het Zuidelijk Afrikaanse Regionaal Armoedenetwerk SARPN, dat de conferentie organiseerde. China heeft interesse in Afrika. Er zijn hier grondstoffen dat het wil. En er zijn markten waaraan China kan leveren en waarvan het kan profiteren. We moeten China in Afrika uitnodigen, maar we moeten ons ervan verzekeren dat het een partnerschap is.

Volgens een studie van het SARPN heeft Afrika van de samenwerking met China onder meer geprofiteerd doordat sinds halverwege de jaren zeventig 15.000 Chinese artsen in 47 verschillende Afrikaanse landen werkten. Ze hebben bijna 180.000 aidspatiënten behandeld. Eind 2003 werkten er nog 940 Chinese artsen in Afrika, en 10.000 landbouwingenieurs.

Het meest controversiële aspect van de Chinees-Afrikaanse relaties is de toenemende export van Chinese textiel naar het continent. “Dat heeft geleid tot massaal banenverlies”, zegt de SARPN. De situatie verergerde toen het wereldwijde textielakkoord in januari 2005 afliep en er een einde kwam aan de quota voor textielexport die tot dan toe nog enige bescherming boden aan Afrikaanse producenten. De Zuid-Afrikaanse textielexport naar de Verenigde Staten daalde van 26 miljoen dollar tijdens het eerste kwartaal van 2004 naar 12 miljoen dollar in het eerste kwartaal van 2005.

De Chinese bedrijven in Afrika “geven niet om het welzijn van hun arbeiders. Ze exploiteren de Afrikaanse grondstoffen en verdwijnen”, zegt Lourenco Inacio Duvane, directeur van de Landbouwassociatie voor Wederzijdse Steun, een ngo uit Mozambique. Hij betwijfelt of de Chinese ondernemingen die momenteel betrokken zijn in de houtkap in de provincie Zambezia daartoe de nodige toelating hebben. “Ze verstoppen zich achter (corrupte) politici. De Chinezen zijn niet in Zambezia voor duurzame ontwikkeling. Ze zeggen je duidelijk dat ze na het kappen vertrekken. De Chinese economie moet niet bloeien op de kap van armere landen als Mozambique.”

Maar Davies schuift de schuld naar Afrikaanse overheden die er niet in slagen effectieve mechanismen in te stellen om zaken te doen met China. “Afrika moet China niet als zondebok gebruiken voor haar falen”.

Ming Chen van het Chinese staatsnieuwsagentschap Xinhua voospelt dat Zuid-Afrika niet alleen Chinese investeerders kan aantrekken. Op voorwaarde dat het land de bezorgdheid over misdaad kan wegnemen, voorspelt hij jaarlijks meer dan 500.000 Chinese toeristen. “En over vijf jaar worden dat er vijf miljoen”. (ADR)