Aids viseert vrouwen

Dat vrouwen bij de meest kwetsbare slachtoffers van HIV/Aids horen, bleek de voorbije dagen een van de centrale thema’s op de aidstop in New York. ‘Op elk punt in het HIV/AIDS continuum – van de verspreiding van het virus tot het reduceren van de impact van aids – is de crisis voor vrouwen anders dan voor mannen,’ zei Michelle Bachelet, directeur van UNWomen, in aanloop naar de top. ‘We moeten ervoor zorgen dat gendergelijkheid en de empowerment van vrouwen meer is dan een mantra. Het moet een leidend principe worden in de strijd tegen aids.’

Geweld tegen vrouwen als zowel oorzaak als gevolg van aids

Terwijl het aantal nieuwe HIV-besmettingen jaarlijks daalt, en steeds meer aids-patiënten wereldwijd toegang hebben tot antiretrovirale therapie, hebben vrouwen met HIV het in 2011 harder te verduren dan mannen in dezelfde situatie. Vrouwen lopen meer risico op besmetting, hebben minder toegang tot zorg en worden vaker met geweld en discriminatie geconfronteerd wanneer ze openlijk voor hun seropositieve status uitkomen.

‘Vrouwen zijn biologisch vatbaarder voor het aids-virus, maar belangrijker nog is dat ook hun ongelijke sociale status hen kwetsbaarder maakt voor besmetting,’ legt Nanzeen Damji, verantwoordelijke voor gender en aids bij UNWomen, uit. ‘Wanneer vrouwen economisch machteloos staan, politiek machteloos staan, wanneer ze geen toegang hebben tot een inkomen en geen beslissingsrecht krijgen, zijn ze kwetsbaarder dan mannen en lopen meer risico op besmetting.’

Onderzoek wijst ook uit dat vrouwen wereldwijd minder kennis hebben over aids dan hun mannelijke leeftijdsgenoten. Waar 74 percent van jonge mannen weet dat condooms een effectief middel zijn om HIV-besmettingen tegen te gaan, zijn slecht 49 percent van alle jonge vrouwen daarvan op de hoogte.

Maar bovenal vraagt UNWomen aandacht voor de nauwe band tussen aids en geweld in het leven van duizenden vrouwen wereldwijd. ‘Geweld is tegelijkertijd een oorzaak en een gevolg van aids,’ zegt Damji. Veel vrouwen worden immers in gewelddadige omstandigheden met het virus besmet; tijdens verkrachtingen in conflictgebieden, tijdens gedwongen seks, als sekswerker, als partner van een overspelige man, of wanneer seks de enige mogelijke bron van inkomsten wordt. Daarnaast is een seropositieve status voor veel vrouwen een dagelijkse bron van stigmatisatie en geweld. ‘Vrouwen die naar huis komen met een positieve diagnose worden bijzonder vaak het slachtoffer van het geweld. Ze worden van overspel beschuldigd, en er zelden aandacht voor de ware oorzaak van hun besmetting,’ zegt Damji.

We moeten het in de toekomst beter doen

En toch is er ook hoop. Aids-preventiecampagnes zijn er in geslaagd het aantal besmettingen van moeder naar kind drastisch te reduceren. UNAIDS hoopt met gelijkaardige campagnes ook op andere vlakken vooruitgang te boeken. Zo berekende het agentschap dat vrouwen tussen twintig en zestig gemiddeld 69 uur per maand besteden aan onbetaalde zorg voor familieleden en leden van hun gemeenschap die lijden aan aids. ‘Vrouwen zouden die uren echter kunnen gebruiken om meer inkomen te verwerven. Daarnaast belet het jonge mensen tijd te investeren in onderwijs, wat vervolgens weer leidt tot een lager inkomen, meer kwetsbaarheid, grotere genderongelijkheid,’ aldus Damji. UNWomen spoort overheden dan ook aan meer te investeren in een nationale gezondheidszorg, om vrouwen van hun onbetaalde zorgverlening te verlossen.

‘In 1999 maakten vrouwen 41 percent uit van alle volwassenen met HIV. Vandaag is dat 52 percent. De mogelijkheid was er. Zou dat percentage zijn wat het is vandaag hadden we in 2001 meer rekening gehouden met gendergelijkheid? Ik denk het niet,’ besluit Damji. ‘Die vaststelling moeten we in het hoofd houden, en in die landen waar het aantal aids-besmettingen nog steeds laag is, moeten we het in de toekomst beter doen.’