Amnestiewet splijt Congolese overgangsregering

De amnestiewet splijt de Congolese overgangsregering die na het einde van de burgeroorlog in 2002 werd gevormd. De voormalige rebellen willen van elke blaam gezuiverd worden in de aanloop naar de parlementsverkiezingen van volgend jaar. De medestanders van president Joseph Kabila van hun kant, hopen dat de verantwoordelijken voor de moord op Laurent Kabila in 2001 hun straf niet ontlopen. Zij gaan ervan uit dat de opdrachtgevers te vinden zijn in de rangen van de RCD-Goma, de sterkste rebellenbeweging die nu vertegenwoordigd is op alle niveaus van het overgangsbestuur.

De twee kampen interpreteren de wet en de moord op Kabila elk op hun eigen manier. In de ogen van Moïse Nyarugabo, de fractieleider van de RCD, is de moord op de president een politiek misdrijf en dus gedekt door de amnestie. Hij zwijgt over een bepaling in de amnestiewet die stelt dat aanslagen op het staatshoofd niet beschouwd kunnen worden als politieke misdrijven. Volgens Vital Kamerhe, secretaris-generaal van de Parti du peuple pour la démocratie et le développement (PPRD), de partij die het dichtst bij president Kabila staat, behoort de moord op president Kabila thuis in de categorie oorlogsmisdaden, en daarop heeft de amnestiewet volgens hem geen betrekking.

De afgevaardigden van de PPRD verlieten vorige week voor de stemming van de amnestiewet het halfrond, als teken van protest. Amnestie verlenen aan mensen die het staatshoofd hebben vermoord - dat is toch de straffeloosheid aanmoedigen, verklaarde Jean-Paul Kanga Bongo, de fractieleider van de PPRD.

Alle ogen van de Congolezen zijn nu gericht op Joseph Kabila. Die moet de amnestiewet tekenen zodat ze van kracht wordt. Als zoon van de vermoorde president is dat voor hem een extra moeilijke beslissing, omdat hij er de moordenaars misschien mee in de kaart speelt. Ook zijn achterban zou zwaar teleurgesteld zijn. Volgens Yerodia Abdoulaye Ndombasi, vice-president en vooral strijdmakker van Laurent Kabila, zou het in kracht treden van de wet neerkomen op een tweede moord op Kabila. Maar zelfs als de president zijn handtekening niet zet, komt de amnestie er - de wet draagt het Congolese hooggerechtshof op de regeling te doen uitvoeren.

De amnestiewet biedt het voordeel dat ze druk van de ketel haalt. Voormalige rebellen die bestraft zijn voor hun aandeel in de moord op Kabila of voor andere oorlogsdaden, mogen door de wet deelnemen aan de verkiezingen die Congo een nieuwe kans moeten geven. Veel Congolezen geloven dat dit voorkomt dat er zich meteen weer groepen aan de zijlijn van het politieke proces vormen. Maar het vooruitzicht dat rebellenleiders die over de schreef zijn gegaan opeens een blanco strafregister zouden hebben, valt niet in goede aarde in het oosten van het land, waar de burgeroorlog het hevigst woedde.

Laurent Kabila begon in 1996 met de opstand die in mei 1997 de toenmalige Zaïrese president Moboetoe Sese Seko ten val bracht. De rebellenleider werd de eerste president van het nieuwe Congo, maar kreeg bijna meteen zelf af te rekenen met een opstand. Op 16 januari 2001 werd Kabila in zijn kantoor vermoord. Het is nog altijd niet duidelijk wie de moord pleegde of wie er de opdracht toe gaf.

Toen het levenloze lichaam van de president werd gevonden, schoot kolonel Eddy Kapend, de adjudant van Kabila, prompt Kabila’s lijfwacht Rachidi Mirindi neer. Die was rond het tijdstip van de moord nog in het kantoor van de president binnengegaan. Was de moord van Kapend op Mirindi een emotionele opwelling, of de enige oplossing om een lastige getuige uit de weg te ruimen?

Na een lang proces veroordeelde het militair hof kolonel Kapend en nog 29 andere militairen die verantwoordelijk waren voor de bewaking van de president tot de doodstraf. Bijna 70 andere betrokkenen kregen lichtere straffen, al slaagden de rechters er niet in de precieze verantwoordelijkheid voor de moord op Laurent Kabila vast te stellen.

Het militair hof bestaat intussen niet meer - de rechtbank werd afgeschaft door de vredesakkoorden van 2002 tussen de regering van Joseph Kabila en de rebellen in het oosten en het noorden van het land die het nieuwe regime sinds 1997 belaagden. (PD/ADR)