Applaus en boegeroep voor mensenrechtenbeleid Obama

Al tijdens zijn eerste week kondigde president Obama de sluiting van de gevangenis in Guantánamo aan. De VS zouden ook hun aanhoudings- en ondervragingstechnieken herbekijken. Mensenrechtenorganisaties reageerden opgetogen.
Maar een andere omstreden gevangenis, die in het het Afghaanse Bagram, gaat niet dicht. Daar zitten meer dan 600 “vijandelijke strijders” vast, ruim drie keer meer dan in Guantanamo, en volgens het Rode Kruis worden die nog altijd slecht behandeld.
Een sluiting van Bagram werd niet aangekondigd. Meer nog, gevangenen in Bagram kunnen hun opsluiting niet aanvechten voor de rechtbank, zeiden advocaten van Obama’s ministerie van Justitie in een zaak die was aangespannen door de advocaten van vier Bagram-gevangenen. De regering-Bush had al gesteld dat Bagram in oorlogsgebied lag en dat de vrijlating van de gevangenen een veiligheidsrisico inhield.
Ook in de processen rond Guantánamo-gevangenen wordt Obama ervan beschuldigd de lijn van zijn voorganger te volgen. In het proces Rasul vs. Rumsfeld bijvoorbeeld vroegen de advocaten van de overheid de seponering omdat “buitenlanders in Guantánamo niet de normale procesrechten hebben”.

Alleen wat aan gesleuteld

Mensenrechtenactivisten zijn niet mals voor Obama. De regering-Obama “blijft vasthouden aan een standpunt dat ertoe heeft bijgedragen dat ons land in de hele wereld als een paria wordt bekeken voor zijn flagrante gebrek aan respect voor de mensenrechten”, zei de prominente mensenrechtenadvocate Barbara Olshansky, die drie Bagram-gevangenen verdedigt.
“Oude wijn in nieuwe zakken”, zei het Center for Constitutional Rights over de houding van de overheidsadvocaten in de Guantánamo-processen. “Het beleid van de nieuwe regering is eigenlijk hetzelfde als dat van de regering-Bush, maar met een andere naam”, zei Human Rights Watch (HRW). “In plaats van het beleid van Bush te verwerpen, heeft de nieuwe regering er in het beste geval wat aan gesleuteld.”

Onderzoek naar martelingen

Ondertussen gaan in de Verenigde Staten steeds meer stemmen op, tot in het Congres toe, om een onderzoek te openen naar mogelijke mensenrechtenschendingen tijdens de regering-Bush. Vooral de ondervragingsmethodes en de behandeling van gevangenen roepen veel vragen op. Barack Obama hield zich erg op de vlakte over die voorstellen. “Niemand staat boven de wet,” zei hij, “en als er duidelijke misdrijven zijn, dan moet de dader vervolgd worden zoals elke gewone burger. Maar algemeen gesproken kijk ik liever vooruit dan achteruit.”
Op 16 april bevestigde hij alvast dat CIA-medewerkers niet vervolgd zouden worden voor de controversiële ondervragingen. “De verklaringen van president Obama de laatste dagen waren zeer ontgoochelend”, reageerde Amnesty International meteen.
De Spaanse rechter Baltasar Garzón kreeg wel applaus omdat hij medewerkers van George W. Bush wil vervolgen voor hun rol in de foltering van gevangenen. “De enige reden waarom Spanje overweegt om Amerikanen te vervolgen voor foltering is omdat de Verenigde Staten zelf dat weigeren te doen”, zegt de National Lawyers Guild in de VS. “We zouden niet van andere landen mogen afhangen om onze rommel op te ruimen”, stelt de American Civil Liberties Union (ACLU).

Grenscontroles

Aan het slot van zijn eerste 100 dagen kreeg Obama nog meer tegenwind van mensenrechtengroepen. In de week van 20 april verschenen er twee rapporten die aan de kaak stelden dat agenten in Amerikaanse luchthavens naar huis terugkerende Amerikaanse moslims viseren.
Volgens de ACLU weert Washington ook nog steeds prominente critici van het Amerikaanse beleid. Tariq Ramadan, een van de invloedrijkste moslims in Europa, probeerde vorige maand opnieuw via de rechter een visum te krijgen. Tevergeefs. De advocaten van de regering-Obama betoogden dat de Amerikaanse rechtbanken geen bevoegdheid hebben over immigratieaangelegenheden, het argument dat ook de advocaten van de vorige regering gebruikten.

* Sinds 23 april maakt IPS de balans op van 100 dagen Obama.