België-Congo: ‘Kritiek moet volgens regels van de diplomatie'

Abbé Malu Malu weigert de Congolese regering te beladen met alle zonden Israels. Heropbouw na conflict vordert nu eenmaal traag, onderstreept hij. Kritiek op de regering kan en moet, maar dan wel op de juiste plaats en manier. Buitenlandse steun, militair en financieel, is onontbeerlijk. ‘Zonder de civiele samenleving zouden de volkeren van Noord-Kivu al lang in oorlog met elkaar zijn.’  

Malu Malu raakte vooral bekend als hoofd van de Onafhankelijke verkiezingscommissie. Hij werd alom geloofd omdat hij erin slaagde eerlijke verkiezingen te organiseren in een eindeloos groot land als Congo zonder infrastructuur. Hij is doctor in de politieke wetenschappen en doceert aan de universiteit van Butembo in Noord-Kivu. Hij richtte ook verschillende ngo’s op in Noord-Kivu. Hij organiseerde de vredesconferentie van Goma in januari 2008, die aanleiding gaf tot het akkoord van Goma dat het geweld in Kivu leek te kunnen stopzetten. Tot enkele maanden geleden…
Waarom is het vredesakkoord van Goma mislukt?
Abbé Malu Malu: Dat akkoord is niet mislukt. Alleen hebben sommige individuen zoals de CNDP van Laurent Nkunda beslist om de vijandelijkheden opnieuw op te starten.
Sommigen hebben daarvoor begrip en wijzen erop dat president Kabila zijn deel van de deal niet heeft waargemaakt, nl. de ontwapening van de FRDP, de restanten van de Rwandese génocidaires.
Ten eerste is dat een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de internationale gemeenschap, Rwanda en DRCongo. Ten tweede werden wel al bepaalde voorbereidende stappen gezet in die ontwapening. Er waren zeker vertragingen maar dat ligt niet enkel aan Congo. Ik ontken overigens niet dat situatie ernstig is, maar je moet dat niet gebruiken als voorwendsel om opnieuw geweld te plegen, maar als een reden om te streven naar een oplossing.
Kan de buitenwereld iets doen?
Abbé Malu Malu: Ik denk dat er een grotere buitenlandse interventie nodig is. Ten eerste om de steun van Rwanda aan de CNDP van Nkunda ofwel bloot te leggen, ofwel stop te zetten. Dat kan enkel door de grenzen te bewaken. Ten tweede om de humanitaire ramp stop te zetten. Ten derde om dit deel van het land te stabiliseren. Als dat niet gebeurt, als de gemeenschappen van de regio niet het gevoel krijgen dat er enige wet en orde is, zullen ze het recht in eigen hand nemen en zichzelf gaan verdedigen. Dan belanden we helemaal in interetnisch geweld.
Waarom is het Congolese leger zo ontstellend zwak?
Abbé Malu Malu: Wel, eigenlijk moet de president vechten met een leger dat het zijne niet is. De ‘brassage’ (vermenging van de verschillende rebellenfracties, jvd) is niet gelukt. Men heeft daar eenheden zogezegd samengevoegd. Die kwamen dan om de drie weken eens samen en dat was het. Maar dat volstaat niet om een groepsgeest te creëren.
Wat nodig is, is dat die militairen samen gekazerneerd worden, dat er een inspanning komt om ze werkelijk te integreren tot één leger. Weet u overigens dat de meeste commandanten van de eenheden van de FARDC (het Congolese leger, jvd) in onze regio gevormd werden door Nkunda? Dan moet het je niet verbazen dat de meeste onder hen niet echt willen vechten tegen diezelfde Nkunda.
De Belgische minister van Buitenlandse Zaken, Karel De Gucht, beweert dat het leger nog altijd niet wordt betaald.
Abbé Malu Malu: Dat klopt ten dele.
Hoe is dat mogelijk?
Abbé Malu Malu: We weten niet eens hoeveel soldaten er zijn. Daarmee begint het al.
Tja, dan moet je ze toch gewoon tellen.
Abbé Malu Malu: Ja, maar dat lukt dus niet. De vraag is welke organisatie dat zal doen. Dat ligt heel gevoelig. Het gaat ook allemaal heel traag want er is geen infrastructuur. Ik ben erin geslaagd alle burgers van dit land te tellen voor de verkiezingen. Daarom heb ik voorgesteld om de soldaten te tellen maar dat ligt kennelijk zo gevoelig dat ik die opdracht niet krijg.

Kijk, het Westen heeft de verkiezingen mogelijk gemaakt. Bon, dan moet je ook aanvaarden wie er gewonnen heeft.

Geeft dat niet aan hoe ongelooflijk zwak de Congolese regering is?
Abbé Malu Malu: Dat is juist maar wat wil je? De staat beschikt over een begroting van 2 miljard dollar voor het bestuur van een gigantisch land.
Zit daar niet het probleem dat er geen taksen worden geheven?
Abbé Malu Malu: Taksen zijn niet voldoende om de economie op te starten.
Maar ze zijn wel noodzakelijk om een beleid te kunnen voeren. De hogere koperprijzen zijn toch een kans?
Abbé Malu Malu: Tja, maar je weet toch zelf hoe het overheidsbedrijf Gécamines erbij ligt. Bovendien heeft deze regering, tegen enorme weerstanden in, de bestaande mijncontracten tegen het licht gehouden en aanbevelingen gedaan zodat die meer zouden opbrengen voor de Congolese staat. Bon, ik ben geen lid van de regering en ik hoef haar ook niet te verdedigen maar je moet weten van waar we komen, he.
In 2001 hadden we een begroting van 300 miljoen dollar, nu is het 2 miljard dollar. Dat is vooruitgang. Vergeet ook niet dat de internationale gemeenschap tot 2005 liefst 52% van het Congolese budget voedde. Sinds de verkiezingen moet de regering het helemaal zelf doen. Landen na een conflict vorderen dikwijls traag en hebben externe steun nodig.
Dat is juist het probleem. De internationale gemeenschap heeft kennelijk niet erg veel vertrouwen in deze regering.
Abbé Malu Malu: Dan wordt dat dus zeer problematisch. Kijk, het Westen heeft de verkiezingen mogelijk gemaakt. Bon, dan moet je ook aanvaarden wie er gewonnen heeft. Als dat niet het geval is, organiseer dan geen verkiezingen en zat er dan meteen uw eigen pionnen.
Vindt u het zinnig om de Congolese regering publiek te kapittelen?
Abbé Malu Malu: Ik vind dat je zeker kritische vragen mag stellen. Absoluut. Alleen bestaan er diplomatieke regels over hoe dat tussen staten hoort te gebeuren. Als je dat niet volgens die regels doet, druk je eigenlijk misprijzen uit voor president en regering. Trouwens, er zijn plaatsen en fora genoeg om kritiek uit te oefenen. Ons land is lid van de VN. We hebben programma’s lopen met het Internationaal Muntfonds en de Wereldbank: daar is de plaats om transparantie en vooruitgang te eisen. Er is een onderscheid tussen wat je zegt en de manier waarop.
Ik verneem van Belgische coöperanten die werken in programma’s om de werking van ministeries te verbeteren dat ze stoten op politieke onwil. Volgens hen kan alleen een eensgezinde internationele gemeenschap daar beweging in krijgen.
Abbé Malu Malu: Wij zijn een land in crisis. Maar hoe dan ook mag je er niet vanuit gaan dat alle oplossingen vanuit het buitenland zullen komen. Ik ken dit dossier niet van dichtbij maar er zijn capabele mensen in de DRCongo en er zijn capabele mensen in het buitenland. Die zullen moeten samenwerken. Ieder moet water in zijn wijn doen. Wie dat weigert, getuigt van kwade wil. We zijn een soeverein land en een oplossing moet in de eerste plaats van de Congolezen komen.
Noord-Kivu beschikte destijds over een sterke civiele samenleving. Hoe stelt die het nu na 10 jaar oorlog ?
Abbé Malu Malu: Die is nog altijd sterk. Plaatselijke ngo’s in samenwerking met internationale ngo’s, de kerken: zij klagen aan, ijveren voor geweldloosheid… Zonder hen zouden de verschillende volkeren in de regio allang met elkaar in oorlog zijn.