België staakt strijd tegen slaapziekte in Congo

In Matadi, maar ook op vele andere plaatsen van Beneden-Congo, kijkt niemand nog op van tseetseevliegen. “De slaapziekte (trypanosomiase) heeft altijd goed gedijd in deze provincie”, zegt Clément Nsuaka van het Nationale Programma voor de strijd tegen Afrikaanse Trypanosomiase (PNLTHA).

Nu de ziekte stilaan onder controle raakt, maakt België bekend dat het zich tegen 2013 terugtrekt uit de strijd die het land decennialang tegen de ziekte heeft gevoerd. Congo is goed voor 75 procent van de gevallen wereldwijd. In 2008 werden 7300 besmettingen geteld in het land, terwijl er in heel Afrika minder dan 10.000 gevallen waren.  

Mobiele eenheden

In Beneden-Congo daalde het cijfer met bijna de helft tussen 2009 en 2010, dankzij het Belgisch Ontwikkelingsagentschap (BTC). Vandaag lijdt 0,18 procent van de bevolking hier aan slaapziekte. Dat is nog te veel voor de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), die wil dat er vijf jaar lang geen enkel geval wordt gemeld. In 2009 werden alleen al in Beneden-Congo 168 zieken geteld.

“Je moet het cijfer maal vier doen om een echt idee te hebben van het aantal”, verklaart dokter Wim Van der Veken, die bij BTC advies geeft over trypanosomiase. Hij waarschuwt de Congolese gezondheidsinstanties. “Reken niet te veel op één geldschieter. Want als er een probleem is, zal je het niet kunnen oplossen”, aldus Van der Veken.

België heeft Beneden-Congo dertien mobiele eenheden geschonken die van dorp tot dorp trekken om de bevolking te onderzoeken. Vandaag blijft er nog één eenheid over, voor 3,6 miljoen inwoners. Er werden ook gratis grote netten verdeeld om tseetseevliegen te vangen. Die hulp werd niet hernieuwd in 2011. “De provinciale regering moet nu inspanningen leveren”, vindt een ambtenaar van PNLTHA.

Ziekte al vergeten

De nationale directeur voor de strijd tegen trypanosomiase, dokter Victor Kande, roept iedereen op waakzaam te blijven. “Een enkel geval is al een probleem bij deze endemische ziekte”, waarschuwt hij. “Een moment van onoplettendheid volstaat om terug te keren naar de situatie in de jaren zestig, toen er in Beneden-Congo jaarlijks duizend nieuwe gevallen van de slaapziekte werden geteld.”

Waakzaamheid is inderdaad geboden om de verspreiding van deze ziekte, die in sommige Congolese dorpen volgens de WHO meer doden veroorzaakt dan aids, in te dijken. Het is noodzakelijk om de tseetseevliegen in grote vallen te vangen, de zieken op te sporen en hen zo snel mogelijk te behandelen.

De goede resultaten in de provincie doen de aandacht van de bevolking verslappen. “Het merendeel van de mensen is de ziekte al vergeten en we hebben geen artsen meer opgeleid om de diagnose te stellen”, meent dokter Aimé Umba, hoofdarts van een gezondheidszone in Lukula. Volgens hem sterven veel mensen aan de slaapziekte zonder het te weten, omdat de symptomen in het begin samenvallen met die van malaria en aids: hoofdpijn, vermoeidheid, jeuk en spierpijn. In een tweede fase raakt het centrale zenuwstelsel aangetast met slaperigheid en gedragsproblemen tot gevolg.

Zonder behandeling is slaapziekte altijd dodelijk. Maar in Beneden-Congo wordt er nauwelijks nog over gesproken. Volgens Wim Van der Veken is er sensibilisering van de jongeren nodig om “de herinnering aan de ziekte levend te houden”.