Bevallen zonder stromend water in Mozambique

De groep mensen voor het gezondheidscentrum van Monte Xiluvo in de provincie Sofala in het centrum van Mozambique groeit gestaag aan. De meesten zijn moeders met jonge kinderen die wachten op een afspraak met Caetano Mendosa, de enige verpleger. Ze proberen zich zo goed en zo kwaad te beschermen tegen het stof en de wind.
Wanneer Mendosa de deur opent, vliegt meteen een vlaag stof de consultatieruimte binnen. Het zaaltje maakt niettemin een propere indruk, voor zover dat mogelijk is wanneer je geen stromend water hebt om schoon te maken.
“Het gebrek aan leidingwater is ons grootste probleem”, zegt Mendosa, die elke maand een duizendtal patiënten ontvangt. “Het is nog moeilijker geworden nu onze vaste waterhaler vertrokken is. We moeten nu aan de familieleden van de patiënt vragen water te halen. Vooral voor de vroedvrouw is het lastig, zij moet bevallingen doen met een minimum aan water.”
De vroedvrouw, Emilia Ofece, zet per maand 50 baby’s op de wereld, “meestal ‘s nachts”. Voor ze naar huis gaat om te slapen moet ze er steeds voor zorgen dat het watervat naast het centrum helemaal gevuld is. “Ik vraag de familieleden van de zwangere vrouwen me te helpen”, zegt ze.
Water uit de kraan is luxe op het platteland van Mozambique. De meeste mensen zijn al blij wanneer er ergens in de buurt een waterpomp staat die drinkbaar water levert. Volgens de officiële statistieken heeft 57 procent van de plattelandsbevolking, negen miljoen mensen, geen toegang tot zuiver drinkwater.
Bijgevolg behelpen de mensen zich met water dat niet echt geschikt is voor consumptie. Een van de gevolgen is een hoge kindersterfte door diarree. Honderdtweeënvijftig op duizend kinderen halen hun vijfde levensjaar niet. Ter vergelijking: in Noorwegen sterven slechts vier op duizend kinderen voor hun vijf.
De Mozambikaanse regering heeft van watervoorziening in gezondheidscentra een prioriteit gemaakt, zegt Juvenaldo Amos, de provinciale coördinator voor de strijd tegen malaria, tbc, lepra en aids. Er worden alleen nieuwe centra gebouwd waar ook stromend water is en de oude centra worden zo snel als het kan aangesloten op het waternet.
De regering wil verder ook de huizen van stromend water voorzien. Tegen 2009 moet 55 procent van de plattelandsbevolking drinkwater uit de kraan kunnen halen, tegen 2015 70 procent. Als dat lukt heeft Mozambique de VN-Millenniumdoelstelling voor drinkwater gehaald, die zegt dat de toegang tot drinkbaar water tegen 2015 moet verdubbelen. In 2001 had op het platteland maar 36 procent van de mensen toegang tot drinkbaar water.
Een van de grootste hinderpalen is geld. Volgens Jorge is er elk jaar 7 miljoen euro nodig om waterputten te boren, pompen te installeren en leidingen aan te leggen. De regering heeft maar 10 procent van het geld beschikbaar. Voor de rest rust de hoop op donoren als Nederland, India, Zwitserland en Zweden en instellingen als de Afrikaanse Ontwikkelingsbank en het Kinderfonds van de Verenigde Naties.
Een ander probleem is onderhoud. De overheid is ermee begonnen zoveel mogelijk lokale mensen op te leiden in onderhoudstechnieken. Zakenlui uit de regio worden ertoe aangespoord wisselstukken in hun voorraad op te nemen. “In ruil betalen de dorpsbewoners een kleine bijdrage, maar natuurlijk niet de bejaarden, wezen of mensen met aids”, zegt Joaquin Jorge, de verantwoordelijke voor landelijke watervoorziening op het Ministerie van Openbare Werken
In Monte Xiluvo, vlakbij het gezondheidscentrum, staat de 14-jarige Fina Miguel al de hele morgen aan te schuiven bij een elektrische waterpomp die vaak buiten dienst is. De stroom valt vaak uit omdat dieven aan de haal gaan met de elektriciteitskabels. Veel mensen hebben hun waterbussen in de rij laten staan en zijn wat anders gaan doen.
“Ik moet ‘s ochtends om water komen omdat ik in de namiddag naar school ga”, zegt Fina. Op dat moment slaat de pomp weer aan en kan ze een van haar bussen met water vullen. Wanneer ze de jerrycan van 25 liter op haar hoofd zet, ziet ze er bijna opgelucht uit.