Bosbrand verergert klimaatverandering en omgekeerd (studie)

Wetenschappers hebben vastgesteld dat de taiga en toendra in Alaska, Canada, Rusland en Noord-Europa warmer en droger worden. Het brandgevaar is toegenomen in zowat een derde van de bossen in het Amerikaanse Hoge Noorden. Als er meer bossen en veenlagen in vlammen opgaan, kan dat tot een vicieuze cirkel leiden waarbij het Hoge Noorden steeds droger en warmer wordt en het steeds vaker gaat branden, zegt Brian Stocks, een wetenschapper van de Canadese Bosdienst (CFS) die zich op branden toelegt. Wat er met de bossen gebeurt is volgens Stocks een grote onbekende bij de vraag hoe snel en hoe sterk de temperatuur op aarde zal stijgen. We kunnen voor een grote ramp komen te staan.

De voorbije 30 jaar is de oppervlakte bos die in Canada ten prooi valt aan de vlammen bijna verdrievoudigd, zegt Mike Flannigan, een andere onderzoeker van de CFS. In dezelfde periode is de gemiddelde temperatuur in die bossen toegenomen, is het er droger geworden en bliksemt het meer. Bliksems zijn in Canada de belangrijkste oorzaak van bosbranden. Flannigan is er zeker van dat die veranderingen het gevolg zijn van de door mensen veroorzaakte klimaatverandering.

Ook Eric Kasischke, een brand-ecoloog van de Universiteit van Maryland in de VS, zegt dat de bosbranden in Noord-Amerika veel groter en heviger zijn geworden. De branden van de voorbije jaren waren twee tot drie keer groter dan wat we ooit hadden gezien, zegt Kasischke, die al langer dan 20 jaar branden in natuurgebieden in Alaska bestudeert. De verzengende vuurhaarden verteren ook struiken en de kruidlaag en zelf alle humus in de grond.

In Canada gaat nu elk jaar gemiddeld 2,5 miljoen hectare bos in vlammen op. Kasischke en zijn collega’s schatten dat Rusland per jaar zelfs 12 miljoen hectare bos verliest aan het vuur. De Russische taiga maakt 80 procent uit van de wouden in het Hoge Noorden. Het is bijna onmogelijk om alle branden in die afgelegen regio’s te bestrijden.

De branden in de bossen en veengebieden in het Hoge Noorden baren de onderzoekers bijzonder zorgen. In die immense gebieden is 40 procent van de koolstof opgeslagen die op het vasteland te vinden is. Koolstof vormt bij verbranding koolstofdioxide, het belangrijkste broeikasgas.

Grote bosbranden kunnen alle pogingen om de menselijke uitstoot van broeikasgassen te reduceren in één klap teniet doen. De bosbranden die Indonesië eind de jaren 90 teisterden, produceerden ongeveer 2,6 miljard ton broeikasgassen, 40 procent van de hoeveelheid die alle bedrijven wereldwijd in één jaar tijd uitstoten. Koolstof is een belangrijke bouwsteen van planten en bomen. Als planten sterven of rotten, komt de vastgelegde koolstof vrij - voor een groot deel in de vorm van gassen die in de atmosfeer belanden. Daar dragen die gassen bij tot een isolerende laag die de temperatuur op aarde doet stijgen.

De bosbranden betekenen ook een streep door de koolstofrekening van Canada en Rusland. Die twee landen rekenen op het vermogen van hun uitgestrekte bossen om koolstof te binden om hun internationale verplichtingen in het kader van het protocol van Kyoto na te komen. Dat protocol legt de deelnemende industrielanden op hun uitstoot van broeikasgassen te reduceren. Groeiende bossen leggen koolstof vast, wat in mindering kan worden gebracht van de menselijke uitstoot van koolstofdioxide. Maar als er in een land bossen in vlammen opgaan, betekent dit in principe dat de industrie en het verkeer nog minder koolstofdioxide mogen produceren. Volgens Kasischke leveren de bossen in het Amerikaanse Hoge Noorden al geen netto winst meer op voor de koolstofbalans, en zijn enkele jaren met zware branden genoeg om Canada op te zadelen met een fikse extra stijging van zijn koolstofuitstoot.

Het netto effect van de bosbranden in het Hoge Noorden is nog niet helemaal geïntegreerd in de huidige klimaatmodellen, zegt Kasischke. De experts van de VN zullen pas tegen 2007 ten volle rekening houden met dergelijke en andere nieuwe gegevens. Sommige wetenschappers vrezen dat de nieuwe berekeningen tot horrorscenario’s zullen leiden waarbij de gemiddelde temperatuur op aarde met 11 graden Celcius zou kunnen stijgen. Onze uitstoot van koolstofdioxine verminderen, wordt in elk geval des te belangrijker”, oordeelt Kasischke. (PD/ADR)