Braziliaanse ondernemers klagen over 'Hollandse ziekte'

Nederland was het eerste land dat met het verschijnsel te maken kreeg - vandaar de naam. Onverwachte aardgasopbrengsten deden eind de jaren 60 in Nederland het geld binnenstromen. Met dat geld werden openbare uitgaven gefinancierd, die aldoor bleven oplopen. Tegelijk werd de Nederlandse gulden heel duur en stegen de loonkosten, waardoor Nederlandse bedrijven gevoelig aan concurrentiekracht inboetten en de invoer toenam. Toen de gasinkomsten begonnen terug te lopen, moest de Nederlandse overheid de belastingen verhogen, wat de lonen nog verder deed stijgen en de werkgelegenheid nog verminderde.

Brazilië is in hetzelfde bedje ziek, zeggen de Braziliaanse ondernemers. De symptomen van de Hollandse ziekte zijn volgens hen vooral zichtbaar in sectoren waar veel mensen werken, zoals de productie van schoeisel en textiel. Die bedrijven kunnen niet meer op tegen de concurrentie uit China en andere Aziatische landen.

Volgens de Braziliaanse ondernemers zijn vorig jaar bijna 1.000 bedrijven in hun land opgehouden te exporteren als gevolg van de dure real. De groei van de uitvoer is begin dit jaar duidelijk teruggelopen.

De ondernemers geloven dat de Hollandse ziekte in Brazilië veroorzaakt wordt door de exportsuccessen van de producenten van grondstoffen en landbouwproducten, met name soja. De uitvoer van landbouwgewassen was goed voor het leeuwendeel van het recordoverschot van bijna 45 miljard dollar (ruim 37 miljard euro) op de Braziliaanse handelsbalans van 2005.

Experts van de Braziliaanse regering zijn het niet eens met de diagnose. Brazilië loopt geen gevaar dat de industriële bedrijvigheid terugloopt, zegt Guido Mántega, voormalig minister van Planning en nu voorzitter van de Nationale Bank voor Economische en Sociale Ontwikkeling. De Braziliaanse industrie is nog nooit zo sterk geweest - er wordt meer moderne technologie dan ooit gebruikt, en Brazilië was ook nooit sterker aanwezig op de wereldmarkt. De Braziliaanse autonijverheid exporteerde in 2005 bijvoorbeeld een derde meer dan het jaar voordien. En in de Braziliaanse industrie stegen de productie, de productiviteit en de werkgelegenheid sneller dan in andere sectoren, onderstreept Mántega.

Ook de Braziliaanse minister van Buitenlandse Handel, Luiz Fernando Furlán, zegt dat hij geen spoor ziet van de Hollandse ziekte. Maar samen met Mántega geeft hij wel toe dat de hoge koers van de real zorgwekkend is. De waarde van de Braziliaanse munt stijgt al drie jaar tegenover de dollar, en een verzwakking is niet in zicht. Medio 2002 was een dollar nog 3,9 real waard, nu is dat nog maar 2,15 real. Minister Furlán geeft toe dat de export daar last van begint te krijgen.

De eerste 17 dagen van februari lag de Braziliaanse uitvoer maar 4,1 procent hoger vergeleken met dezelfde periode vorig jaar. Daardoor kwam een einde aan een lange periode van snelle expansie. De invoer steeg intussen met 17,5 procent.

De Braziliaanse economen zijn verdeeld. Sommigen geloven dat het inderdaad de sterke real is die Braziliaanse bedrijven in moeilijkheden brengt, anderen denken dat het eerder het hoge rentepeil en de forse belastingen zijn die voor problemen zorgen, samen met achterstand op het vlak van infrastructuur en technologie.

De dure real speelt een rol, gelooft Fernando Cardim de Carvalho, professor aan de Federale Universiteit van Río de Janeiro, maar het is geen natuurverschijnsel maar wel iets waar de politiek over beslist. Argentinië en China hebben ook grote overschotten op hun handelsbalans, maar houden vast aan een zwakke wisselkoers en lage interestvoeten, wat de export en de industriële activiteit in de hand werkt. (PD/MM)