Braziliaanse triomf in patentenoorlog rond aidsremmer

In 2007 verplichtte de regering in Brasilia de Amerikaanse farmaceutica-gigant Merck Sharp & Dohme het patent voor Efavirenz vrij te geven zodat het Braziliaanse staatsbedrijf Far-Manguinhos de aidsremmer zelf kon gaan produceren. Dat leidde tot scherpe reacties. De farmaceutische industrie dreigde er zelfs mee de investeringen in het land terug te schroeven.
Door zelf Efavirenz te produceren kan Brazilië de kostprijs met 60 procent verlagen. Efavirenz is een van de 17 aidsremmers die het land gratis verspreidt. Hij wordt gebruikt door 85.000 van de 185.000 personen die in het Braziliaanse aidsprogramma worden behandeld.
Brazilië telt het grootste aantal aidspatiënten in Latijns-Amerika. Efavirenz is meest geconsumeerde geïmporteerde geneesmiddel in het land. Merck Sharp & Dhome had Brazilië in 2003 al een korting van 77 procent toegestaan bij de aankoop van Efavirenz. Efavirenz kostte daardoor 1,23 euro per tablet, of 11 procent van de totale kost voor de 17 aidsremmers.

Patenten breken

De Braziliaanse regering is er doorgaans geen voorstander van patenten te breken en geeft er de voorkeur aan over prijskortingen te onderhandelen. In veel gevallen verkreeg het voldoende grote kortingen, tot meer dan 70 procent, net zoals andere Latijns-Amerikaanse landen.
In het geval van Efavirenz argumenteerde de regering dat Merck de aidsremmer aan Brazilië verkocht voor een prijs die nog steeds meer dan dubbel zo duur was als die voor Thailand (0,51 euro). Bovendien vroeg het Indiase laboratorium Ranbaxy slechts 0,36 euro voor een generische variant. Toen Merck niet bereid bleek zijn prijs met meer dan 30 procent te laten zakken, besloot Brazilië het patent te breken.
Efavirenz kost nu iets meer dan de generische versie uit India. Maar het land heeft nu wel “de zekerheid dat de behandeling niet onderbroken wordt” door een gebrek aan medicijnen, zegt minister van Gezondheid José Gomes Temporão.

30 miljoen tabletten

Het Instituut voor Geneesmiddelentechnologie (Farmanguinhos), gelieerd aan de Stichting Oswaldo Cruz voor wetenschappelijk onderzoek, leverde maandag het eerste lot van 2,1 miljoen tabletten. Dit jaar worden er 15 miljoen geproduceerd en de uiteindelijke doelstelling is 30 miljoen, het aantal dat Brazilië in 2010 nodig zal hebben.
Patenten zijn beschermd onder het Trips-verdrag (over handelsaspecten van intellectuele eigendomsrechten) van de Wereldhandelsorganisatie (WTO), maar ontwikkelingslanden mogen er via een dwanglicentie van afwijken als zich een noodsituatie voordoet. De dwanglicentie betekent niet dat patenthouder zijn intellectueel eigendomsrecht verliest maar geeft andere laboratoria het recht het medicijn te produceren. Brazilië betaalt Merck 1,5 procent van de opbrengst van het eigen Efavirenz.
Aidsremmers remmen het menselijk immuundeficiëntievirus (hiv) af, dat aids veroorzaakt. Ze verminderen de sterfte en verbeteren de levenskwaliteit.