Brazilianen willen criminele meerderjarigheid vanaf 16

De zevenjarige Joao Helo Fernandez was op 7 februari met zijn moeder en zus met de auto onderweg in een buitenwijk van Rio de Janeiro. Toen ze stopten voor een verkeerslicht dook een bende gewapende jonge carjackers op die iedereen dwong de auto te verlaten. Bij het uitstappen bleef de voet van de jonge Joao hangen in de autogordel. Zijn lichaam werd over zeven kilometer buiten de auto meegesleept, hoewel de mensen op straat de chauffeur ertoe aanmaanden te stoppen. De jongen raakte hoofd en vingers kwijt. Vijf verdachten werden gearresteerd, waaronder een jongen van 16.
Het voorval is koren op de molen van de voorstanders van een verlaging van de criminele meerderjarigheid tot 16 jaar. Zij argumenteren dat tieners er niet voor terugschrikken zware misdaden te begaan omdat ze weten dat ze maximaal drie jaar in een verbeteringsgesticht riskeren. Om die reden zou de georganiseerde misdaad ook zo gretig jongeren rekruteren en zouden er ook zo vaak minderjarigen opdraaien voor moorden die eigenlijk door volwassenen werden gepleegd.

Grondwetswijziging

Het Braziliaanse parlement nam vorige week het initiatief om de straffen te verzwaren voor volwassenen die minderjarigen aanzetten tot crimineel gedrag of hen inzetten bij misdaden. De criminele meerderjarigheid veranderen is echter niet zo eenvoudig. Er is een grondwetswijziging voor nodig en een meerderheid van 60 procent in beide kamers van het parlement. Helemaal onmogelijk is dat niet. In 1988 werd de grondwet aangepast om 16- en 17-jarigen stemrecht te geven.
Tegelijk gaan er stemmen op om geen overhaaste beslissingen te nemen. “Het is onmogelijk om meer rationele en efficiënte maatregelen te bespreken wanneer de verontwaardiging hoog oplaait in het nieuws, vooral op de televisie”, zegt Ivonio Barros Nunes, coördinator van het Forum van Nationale Mensenrechtenorganisaties, “Het is beter het stof wat te laten bezinken”.
Een verlaging van de criminele meerderjarigheid lost volgens Nunes niets op, omdat de verbeteringsgestichten voor jonge delinquenten in bijna niets verschillen van de gevangenissen. Uit een onderzoek van de Beweging voor Straatkinderen blijkt bovendien dat jongeren in verbeteringsgestichten gemiddeld langer vastzitten dan volwassenen in de gevangenis, die gemakkelijker voorwaardelijk vrijkomen.
Nunes ziet meer heil in een systeem van “ombudsmannen”, zoals dat al bestaat in Argentinië of Colombia, en in de benoeming van vredesrechters en gemeenschapscommissies die bemiddelen tussen de burgers en de politie. “Alle studies geven aan dat meer controle van de burgers op de politie de sleutel is om de misdaad te doen verminderen”.

Straffeloosheid

De straffeloosheid is groot in Rio De Janeiro, waar momenteel slechts acht procent van de misdaden wordt onderzocht en slechts een fractie daarvan leidt tot veroordelingen. Enkele burgers zijn dan ook begonnen met een website, de Rio Body Count, waarop ze sinds 31 januari de dodelijke incidenten in de miljoenenstad oplijsten, met vermelding van de plaats, naam en omstandigheden van het misdrijf.
De site is geïnspireerd op de Iraq Body Count, die het dodental bijhoudt van de oorlog in Irak. In Irak kwamen minstens 56000 mensen om het leven, evenveel als het aantal moorden in Brazilië in 2005.