Broederstrijd tussen sjiieten in Basra

Basra is met zijn 2,5 miljoen inwoners na Bagdad de grootste stad van Irak. De haven van Basra is de belangrijkste levensader van het land. In de provincie Basra liggen bovendien de grootste olievelden die Irak momenteel aantapt.
De machtstrijd in Basra gaat tussen de beweging van de sjiitische geestelijke Moqtada al-Sadr en de eveneens sjiitische partij al-Fadhila. Al-Sadr trok zijn ministers eerder deze maand terug uit de Iraakse regering, al-Fadhila deed dat al in maart. Beide groepen staan ook op gespannen voet met groot-ayatollah Ali al-Sistani, de invloedrijkste sjiitische geestelijke in het land en een van de sterkhouders achter de door sjiieten gedomineerde regering in Bagdad. Maar daar houdt de overeenstemming op.
Al-Sadr zegt dat zijn beweging Mohammad al-Wai’ili niet meer erkent als gouverneur van Basra omdat die lid is van al-Fadhila. De extremistische geestelijke riep al eens op tot een betoging tegen de gouverneur, maar kreeg daarvoor maar 2.000 mensen samen. Zijn medestanders lijken ook uit een andere vaatje te tappen. Gewapende mannen, vermoedelijk van de Mehdi-militie van al-Sadr, overvielen een kantoor van al-Fadhila.
“Andere kantoren zijn bedreigd met aanvallen, en wij nemen die dreigementen ernstig”, zegt een leider van al-Fadhila. De voorbije weken kwam het ook tot gewapende confrontaties tussen militanten van de twee groepen
Sadr heeft miljoenen volgelingen in Irak en zijn militie is een van de machtigste in het land. Al-Fadhila heeft een smallere machtsbasis, maar groot-ayatholla al-Yaaqubi, de religieuze adviseur van de partij, krijgt wel steun van een groep van Arabische volken in het zuiden van het land.
Al-Fadhila zegt dat het zich terugtrok uit de sjiitische coalitie die de regering controleert omdat die een sektarisch beleid voert, dat sjiieten, soennieten, Koerden en de kleinere bevolkingsgroepen in het land tegen elkaar opzet. De partij wil de eenheid van Irak bewaren en kant zich ook tegen Iraanse inmenging in Irak.
Al-Sadr wordt ervan verdacht banden te onderhouden met de Iraanse regering. Eenvoudig is die verhouding niet, want Sadr is tegelijk een tegenstander van groot-ayatollah Ali al-Sistani die in 1953 van Iran naar Irak verhuisde en enge banden heeft met geestelijke leiders in Iran. Al-Sadr zegt ook dat hij voor een onverdeeld Irak is, maar tegelijk blijft zijn Mehdi-militie soennieten aanvallen, vooral dan in Bagdad.
Het is nog niet zo dat alle sjiieten met getrokken messen tegenover elkaar staan. “In de stad Basra telt al-Sadr niet zo veel aanhangers”, zegt leraar Muhammad Hussein. Volgens hem zijn er aan de twee kanten oproerkraaiers aan het werk. “Alleen gangsters die zich staatseigendommen willen toe-eigenen profiteren van nog meer chaos.”
“Het is niet onze strijd”, vindt Kathum Fadhil van de havenautoriteit in Basra. “Het is gewoon een gevecht tussen dieven, dus waarom zouden we meedoen?”
Steeds meer inwoners van Basra reageren kwaad op de Iraanse inmenging die ze in Irak zien. “Iraniërs steken de grens over om hun volgelingen in Basra en in andere steden in het zuiden te steunen”, zegt een politieagent in Basra. “Ze doen hun best om het land te verscheuren zodat de Amerikanen de handen vol blijven hebben met Irak.”
Veel inwoners van Basra denken dat de kloof tussen de rivaliserende groepen nog breder zal worden en dat er meer geweld komt. Van de Britse eenheden die het zuiden van Irak controleren, verwachten ze niet veel. Groot-Brittannië wil zijn troepensterkte in het zuiden binnen twee jaar verminderen van 7.000 soldaten tot enkele honderden. In de stad Basra zijn al twee van de drie Britse legerbasissen dicht. De overblijvende basis ligt constant onder vuur. Britse commandanten willen die laatste post in de stad deze zomer ontruimen.