Controle op bloeddiammanten nog niet waterdicht

Het is exact drie jaar geleden dat de diamantsector en de nationale
regeringen in de Zuid-Afrikaanse stad Kimberley gevolg gaven aan het
overweldigende bewijs dat diamanten systematisch de inzet vormen de
conflicten Afrika. Ze beslisten een controlesysteem op te zetten, met een
bijhorend Kimberley-certificaat voor schone diamanten. Global Witness, een
groep die de diamanthandel van nabij volgt, schat dat één op vijf diamanten
uit de handen van krijgsheren komen.

Deze week maakten beide partijen de balans op in Sun City, op een steenworp
van Johannesburg. Phumzile Mlambo-Ngcuka, de Zuid-Afrikaanse minister van
Energie en Mineralen, één van de voortrekkers van het proces, was
enthousiast: “het controlemodel staat op punt en voor het eerst houden
regeringen statistieken bij over de productie en handel van diamanten - een
grote prestatie, aldus Mlambo-Ngcuka. De diamantindustrie was even lovend
over het voorlopige resultaat. Eli Izhakoff, CEO en voorzitter van de World
Diamond Council, benadrukte dat er enorme vooruitgang is geboekt.

Zestig landen doen intussen mee aan het initiatief. Tien landen stapten
deze week mee in het Kimberley-proces. Vijftig, waaronder de vijftien leden
van de Europese Unie, hebben intussen nationale wetten gemaakt over de
oprichting van een controlesysteem. Op wereldvlak is het controlesysteem
vrijwillig, maar op nationaal niveau is het van dwingende aard. In de VS
bijvoorbeeld komt geen enkele diamant binnen zonder Kimberley-certificaat,
zegt Izakhoff, die met eigen ogen zag hoe bepaalde leveringen terug naar
afzender werden gestuurd. De VS zijn goed voor zestig procent van de
wereldwijde diamantimport.

Het glas is echter maar halfvol. Het systeem voor wederzijdse controle
(‘peer review’) is niet verplicht voor alle deelnemende landen. Enkel die
landen die zich daarvoor vrijwillig kandidaat stellen, worden
gecontroleerd, benadrukt Judith Sargentini van Fatal Transactions.
Terwijl net die landen die zich geen kandidaat stellen, het interessantst
zijn. De zogenaamde ‘peer review’ bevat nu nog maar tien landen, zegt
EU-topman Kim Eling, het hoofd van de controlegroep van Kimberley. Congo en
Congo-Brazzaville zijn daarbij.

Het certificatiesysteem dat de deelnemende landen op dit moment uitwerken,
wordt pas medio 2006 geëvalueerd. Volgens een rapport besteld door het
secretariaat van Kimberley, wordt dat de Achilleshiel van het
Kimberleyproces: het is een erg ingewikkeld controlesysteem dat onder meer
DNA-onderzoek, databanken en niet na te maken certificaten vereist. Voor
veel landen - met uitzondering misschien van Zuid-Afrika en Botswana -
lijkt dat voorlopig moeilijk haalbaar. Zelfs de eerste horde, het opstellen
van een databank met statistieken, zou te hoog zijn voor een significant
aantal deelnemende landen.

Er staat veel op het spel. Ondanks verwoede inspanningen om duurzame vrede
te stichten, blijven de Afrikaanse bodemrijkdommen interne conflicten voeden.