De honger komt, de hulpverleners gaan

“Op zee bestaat de kans dat schepen met hulpgoederen in de handen van piraten vallen en op land hebben hulpverleners te maken met overvallen en ontvoeringen”, zegt de Somalische hulpverlener Abdullahi Musse. “Voor het transport tussen de opslagplaatsen en de hulpbehoevende mensen is er altijd een gewapend escorte nodig. Je moet eindeloos veel checkpoints passeren en de gewapende mannen telkens een kleine ‘fooi’ toesteken.”
Zelfs aan die moeizame manier van werken is de laatste tijd een einde gekomen. Dit jaar werden al twintig hulpverleners gedood, waaronder een aantal buitenlanders. Zeventien werden vrijgelaten door hun kidnappers na betaling van een losgeld en dertien zitten nog altijd ergens gevangen. De internationale hulpverleners en het VN-personeel hebben Somalië grotendeels verlaten. De VN en negen organisaties hebben nog wel een vertegenwoordiging in de hoofdstad Mogadishu, maar enkel bemand met lokaal personeel.
Ook de Somaliërs vormen het doelwit van aanslagen en ontvoeringen, zegt Musse, en de hulp ligt nu helemaal stil. De opstandige moslimgroepen en de soldaten van de overgangsregering beschuldigen elkaar van de aanvallen op de hulpverleners, die ze naar eigen zeggen zo goed mogelijk proberen te beschermen. Daarnaast zijn er nog professionele ontvoeringsbendes actief, aangemoedigd door de enorme geldsommen die zijn betaald aan piraten die buitenlandse schepen hadden gekaapt.
Als de voedselleveringen en de humanitaire hulp niet snel worden hernomen, dreigt in het najaar hongersnood, waarschuwt Oxfam International. De speciale VN-vertegenwoordiger voor Somalië, Ahmed Ould-Abadalla, heeft er in een toespraak voor de Veiligheidsraad op 23 juli op aangedrongen dat de schepen van het Wereldvoedselprogramma een gewapend escorte krijgen en dat er wat wordt gedaan om de veiligheidssituatie op het land te verbeteren.
“Ik heb enorm veel sympathie voor de Somaliërs die meer dan 95 procent uitmaken van de hulpverleners. Ze riskeren dagelijks hun leven en worden maar al te vaak onschuldig vermoord”, zei Abdalla.

Politieke impasse

De politieke situatie in Somalië zit intussen muurvast. De door Ethiopië gesteunde overgangsregering controleert enkele steden in het zuiden en het centrum van het land. Het grootste stuk van het land is in handen van allerlei radicale moslimgroepen. Puntland en Somaliland in het noorden en het noordwesten van Somalië claimen een autonoom statuut.
De Unie van Islamitische Rechtbanken, de oudste radicale moslimorganisatie, is na het door de VN bemiddeld vredesakkoord van Djibouti verdeeld geraakt in twee groepen. De groep van Djibouti rond sjeik Sharif heeft het akkoord met de overgangsregering ondertekend, maar niet de in Eritrea gebaseerde groep van Asmara rond Hasan Dahir Aweys. Aweys is een veteraan van de oorlog in Afghanistan die door de Verenigde Staten wordt gezocht voor banden met al-Qaida.
Daarnaast is er nog een hele resem minder bekende radicale moslimmilities. “Het is moeilijk te zeggen hoeveel controle de twee groepen hebben over bijvoorbeeld Al-Shabab, een groep die op de lijst met terroristische organisaties van de VS staat, of over de andere moedjahedien”, zegt Bashir Awale, een in Mogadishu gebaseerde radiojournalist. Volgens Bashir hebben heel wat groepen onlangs dreigementen geuit aan het adres van de hulporganisaties. “Maar ook de regeringssoldaten staan hulp in de weg, met hun talloze checkpoint in en rond Mogadishu.”
De Amerikaanse VN-ambassadeur Zalmay Khalilzad antwoordde intussen ontwijkend op de vraag of de VS het voortouw zouden willen nemen in een VN-vredesmacht voor Somalië. “Wel, zoals iedereen weet hebben we het erg druk en bovendien zijn er altijd problemen als de VS besluiten een coalitie aan te voeren.” Volgens Khalilzad komt Somalië niet voor 15 augustus op de agenda van de Veiligheidsraad. Voor het komt tot een vredesmacht kan het nog maanden duren.
“Somalië blijft de gevaarlijkste plaats in de wereld voor hulpverleners”, zegt Abdullahi Masse. “Toch hebben de mensen er de hulp dringend nodig. Om daar wat aan te doen moet er onmiddellijk een onpartijdige internationale interventie komen.”