Dialoog Washington-Pyongyang blijft pokerpartij - analyse

De crisis tussen de VS en Noord-Korea is al een half jaar oud. Tijdens de eerste onderhandelingen op hoog niveau tussen Pyongyang en de regering-Bush in oktober vorig jaar, eiste de Amerikaanse adjunct-minister van Buitenlandse Zaken voor Azië James Kelly dat Noord-Korea onmiddellijk een einde zou maken aan een geheim programma om hoogverrijkt uranium voor het gebruik in kernwapens aan te maken. Volgens de Amerikanen schendt dat programma onder meer een Kaderakkoord tussen Noord-Korea en de VS waarin Pyongyang had toegestemd een plutoniumfabriek in Yongbyon stil te leggen in ruil voor de levering van stookolie en de bouw van twee lichtwaterreactoren door Japan en Zuid-Korea. De VS schortten alle bilaterale gesprekken met Noord-Korea op tot de omstreden kernprogramma’s zouden zijn stopgezet. Daarop zette Noord-Korea de inspecteurs van het Internationaal Agentschap voor Atoomenergie aan de deur. Het land kondigde ook zijn terugtrekking uit het Non-proliferatieverdrag aan en herstartte de kerncentrale van Yongbyon. Pyongyang dreigde er ook mee te beginnen met de opwerking van 8.000 gebruikte brandstofstaven die in de centrale opgeslagen liggen - een proces waarbij plutonium ontstaat - en een einde te maken aan een eenzijdig moratorium op testen met langeafstandsraketten.

Haviken in het Amerikaanse kamp - met name in de omgeving van minister van Defensie Donald Rumsfeld en vice-president Dick Cheney - gaan ervan uit dat Noord-Korea onder de indruk is van de overtuigende zege in Irak, en zonder Amerikaanse toegevingen zal bijdraaien. Ze vinden dat Pyongyang eerst alle omstreden nucleaire programma’s moet stopzetten - daarna kunnen de Verenigde Staten waarborgen geven dat ze Noord-Korea niet zullen aanvallen. De gesprekken van volgende week zouden dan alleen dienen om nog meer druk te zetten op Noord-Korea. Die druk is al groot - de VS hebben laten doorschemeren klaar te zijn voor eventueel preventieve bombardementen om gevaarlijk geachte installaties te vernietigen. Daarvoor zouden de nodige bommenwerpers al zijn samengetrokken op bases vanwaar Noord-Korea makkelijk kan worden bereikt. Noord-Korea maakt deel uit van wat de VS de As van het Kwaad noemen. Nu het regime van Saddam Hoessein in Irak is verdwenen, blijven Iran en Noord-Korea over. Het feit dat Noord-Korea zijn eis heeft laten vallen om enkel strikt bilaterale gesprekken te voeren over de zaak, wordt door de haviken geïnterpreteerd als een spoor van knikkende knieën bij de tegenstanders.

Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken pleit voor meer flexibiliteit. Diplomaten wijzen erop dat de nieuwe bereidheid van Noord-Korea om toegevingen te doen, ook te wijten is aan druk van China en - in mindere mate - ook van Rusland. China zou van oordeel zijn dat Noord-Korea de spanning in de regio te hoog opdrijft, en zou Pyongyang daarom proberen te dwingen een paar stappen achteruit te zetten. Eind februari werden de Chinese olieleveringen aan Noord-Korea voor drie dagen stopgezet, al zijn technische problemen daarvoor de officiële oorzaak. Anderzijds heeft China ervoor gezorgd dat de Veiligheidsraad Noord-Korea niet heeft veroordeeld voor de terugtrekking uit het Non-proliferatieakkoord.

De Verenigde Staten zelf hebben volgens sommige waarnemers ook al een kleine toegeving gedaan: Washington heeft zijn aanvankelijke eis om naast China ook Zuid-Korea, Japan en Rusland bij de onderhandelingen te betrekken, laten varen. Maar de overeenstemming die nu bestaat tussen Washington en Noord-Korea over het kader waarin de gesprekken in eerste instantie zullen verlopen, is nog geen garantie voor succes. Als Washington blijft eisen dat eerst de omstreden nucleaire programma’s worden stopgezet vooraleer er echt verder kan worden gepraat of als Pyonyang blijft eisen dat er eerst niet-aanvalsgaranties van Washington komen, zal het crisis niet ontmijnd kunnen worden.