Een open riool loopt dwars door Buenos Aires

“Het water van het Matanza-Riachuelo-bassin is een regelrechte riool”, besloot het bureau van de auditeur-generaal van Argentinië vorige maand in een rapport. Het rapport waarschuwt voor een “sanitaire catastrofe”, veroorzaakt door de vervuiling van de 64-kilometer lange Matanza-rivier, die de laatste acht kilometer, voor ze uitmondt in de Rio de la Plata, bekend staat als de Riachuelo.

Het Matanza-Riachuelo-bassin beslaat 2.240 vierkante kilometer in stedelijk, halfstedelijk en halflandelijk gebied en wordt bewoond door 3,5 miljoen mensen van allerlei socio-economisch pluimage.

In totaal zouden 3.527 bedrijven langs de rivier werkzaam zijn, velen van hen zijn mee verantwoordelijk voor de vervuiling van de rivier. Rioolpijpen komen gewoon recht uit in de rivier, illegaal weliswaar.

De meerderheid van de bewoners langs de oever leven in krottenwijken en beschikken niet over zuiver water. Twee derde moet het stellen zonder rioolafvoer. De private maatschappijen die de watervoorziening overnamen slaagden niet in hun belofte om water- en afvoervoorzieningen aan te leggen in de stadsdelen die daar nu nog van verstoken waren. De staat heeft die taak daarom terug op zich genomen.

De bedrijven die soms al meer dan honderd jaar langs de oevers van de rivier gevestigd zijn, zijn mettertijd gaan behoren tot het stedelijke landschap, terwijl de generaties plaatselijke bewoners opgegroeid zijn met de kwalijke geur van de rivier, die ze als normaal beschouwen. Voor de burgers van Buenos Aires staat de Riachuelo synoniem voor rioolgeur.

De overheden van Argentinië, de provincie van Buenos Aires en de hoofdstad hebben alle rechtsmacht over het gebied, maar er is geen enkel specifiek orgaan dat de verreikende bevoegdheden heeft om een schoonmaakoperatie voor de rivier te plannen en uit te voeren. Zelfs de manier waarop de politie bedrijven kan straffen die de rivier vervuilen, blijft onduidelijk.

Sinds het rapport werd gepubliceerd kwam er van geen enkele nationale of regionale overheid een reactie. De lokale bewoners kunnen enkel hopen dat de huidige overheid van de hoofdstad iets doet aan de situatie.

Volgens voorzitter Alfredo Alberti van de wijkvereniging La Boca, gaat het om een uitstekend rapport van de auditeur-generaal. Al jaren klagen de omwoners over de vervuiling van de rivier, maar tot dusver vielen de protesten in dovemansoren.

Volgens Alberti komt dat omdat er politieke en economische interesses meespelen die een grondige schoonmaakbeurt van de rivier onmogelijk maken, terwijl de lokale overheden van de verschillende politieke partijen de vervuilende bedrijven in bescherming nemen. Verschillende schoonmaakplannen zijn volgens hem gebotst op een gebrek aan politieke wil en de adequate instellingen die nodig zijn om ze door te voeren.

Het meest tot de verbeelding sprekende voorbeeld betreft de lening van de Inter-Amerikaanse Bank om de Riachuelo op te kuisen. De lening van de IDB werd al toegekend in de jaren ’90, maar werd pas in 2002 aangewend als sociale noodhulp tijdens de zwaarste depressie in de geschiedenis van Argentinië.

Het meest alarmerende punt dat werd aangeraakt in het rapport, zijn de dertien sloppenwijken langs de Riachuelo, die bewoond worden door een half miljoen mensen. “In geval van een noodsituatie –een epidemie bijvoorbeeld - vormen zij de meest kwetsbare groep.”

Het rapport bevat een gedetailleerde lijst van bedrijven en vervuilende stoffen in en langs de rivier, en hun effect op de menselijke gezondheid. De lijst vermeldt dichloorbenzenen die gebruikt worden in de chemische industrie, een stof die nier- en leverschade, en hoofdpijn en misselijkheid kan veroorzaken. Verschillende hydrocarbonaten, allen kankerverwekkend, en zware metalen als lood, mercurium, zink, cadmium, koper, magnesium en nikkel werden in het water teruggevonden, net als pesticiden. Al die vervuilende stoffen vormen een serieus gevaar voor de gezondheid van de omwonenden.

Een gezondheidsstudie die geciteerd werd in het rapport toonde aan dat meer dan de helft van de onderzochte bewoners, onder hen kinderen, ongewoon hoge loodconcentraties in hun bloed hadden.

“In het geval van een milieuramp kijken we aan tegen een gezondheidscatastrofe, omdat het hele gebied lijdt onder de zware vervuiling, en omdat de bevolking sowieso al kwetsbaarder is voor negatieve milieueffecten”, beklemtoont de studie.

Om snel verandering in de situatie te brengen raadt het bureau van de auditeur-generaal aan een riviercomité op te richten dat de nodige bevoegdheden meekrijgt om vervuilers te bestraffen en actie kan eisen van de waterleveranciers. Het bureau raadt ook aan om het comité te voorzien van voldoende stabiele financiële en menselijke bronnen.