Engelse vertaling Hortus Malabaricus voer voor biopiraten

De twaalf boekdelen van de Hortus Malabaricus verschenen tussen 1673 en
1693 in Amsterdam. Het werk bevat schitterende gravures en Latijnse
beschrijvingen van 742 planten die tot 691 moderne soorten behoren, alsook
uitleg over traditionele medische toepassingen. Van Reede beschreef als
eerste de cashewnoot en stelde vast dat Cannabis Indica bij de lokale
bewoners een populair alternatief was voor tabak.

De Nederlander kon tijdens zijn gouverneurschap in Cochin rekenen op de
steun van de lokale machthebbers. Ze stelden hem onder meer Itty Achuden
als informant ter beschikking, toen de beroemdste priester-geneesheer van
Malabar. Van Reede stuurde de teksten naar Europa om ze door vooraanstaande
botanici te laten nalezen. De originele Indiase geschriften op palmbladeren
hebben de tand des tijds niet doorstaan, wat de Hortus van onschatbare
historische waarde maakt.

Hoewel de studie aanvankelijk bedoeld was om de VOC kennis te verschaffen
over het geneeskundig gebruik van planten en bomen, is de Hortus
Malabaricus een algemeen botanisch overzichtswerk geworden. De namen van de
planten staan in het Malayam, met transcripties in het Latijnse en
Arabische alfabet. Vaak staan er ook de namen in het Nederlands, Portugees
en Konkani bij. Het werk dateert nog van voor het uniforme
classificatiesysteem van de Zweed Carl Linnaeus, die 75 jaar later
uitgebreid zou verwijzen naar de beschrijvingen uit de Hortus.

Professor K S Malinal werkte 30 jaar aan de Engelse versie en zorgde voor
verwijzingen naar de huidige botanische namen. Volgens Malinal is het werk
in de eerste plaats het product van de politieke rivaliteit tussen Van
Reede en zijn overste, generaal Rijklof van Goens. Van Goens wilde van
Colombo op het huidige Sri Lanka de hoofdstad maken van het Nederlandse
koloniale rijk. Van Reede wilde bewijzen dat de kust van Malabar de
Nederlandse kolonisten in Oost-Indië veel meer waardevolle specerijen,
geneesmiddelen en katoen te bieden had, aldus Malinal.

Die strategie had succes. De Hortus baarde groot wetenschappelijk opzien
maar wekte helaas de interesse van rivaliserende maritieme grootmachten. De
Nederlanders, die Cochin in 1663 veroverden van de Portugezen, verloren hun
kolonie in 1795 aan de Britten. Het werk is niet enkel nauw verbonden met
de geschiedenis van de Europese kolonisatie, maar leert allerlei over het
sociale, culturele en religieuze leven in het zeventiende-eeuwe Malabar.
Taalkundigen vinden er de eerste geschreven bronnen van het Malayam, de
taal van 30 miljoen inwoners van Kerala. Botanici kunnen aan de hand van de
beschrijvingen nagaan in welke mate nuttige planten zijn uitgeroeid of uit
hun oorspronkelijke verspreidingsgebied verdwenen.

Nu het werk in het Engels toegankelijk is, ligt een nieuwe generatie kapers
op de kust van Malabar. Deze keer gaat het om biopiraten, bedrijven die
geld willen verdienen met patenten op plantenextracten en allerlei
commercieel interessante toepassingen. De Hortus laat zich in dat opzicht
lezen als een schatkaart. India heeft zich al moeten verzetten tegen
pogingen om een patent te nemen op basmati-rijst, kurkuma (geelwortel) en
de neem-boom. Anderzijds maakt de Engelse vertaling het de Indiase regering
gemakkelijker om te bewijzen dat de kennis omtrent medische toepassingen
geworteld is in een lange traditie en dus niet kan worden gepatenteerd.