Europese landbouwhulp maakt alleen rijke Roemenen gelukkig

De Europese landbouwsteun is voor Roemenië een van de voornaamste voordelen van de toetreding tot de Europese Unie. Ongeveer 35 procent van de actieve bevolking werkt er in de landbouw. Tussen 2007 en 2013 heeft Roemenië recht op 5,5 miljard euro directe betalingen aan boeren en 8 miljard euro voor plattelandsontwikkeling.

Maar het geld komt niet terecht bij de arme boeren. Van de steun voor 2007, die dit voorjaar wordt uitbetaald, wordt 400 miljoen euro uitgedeeld in verhouding tot de oppervlakte die elke boer bewerkt. Per hectare betaalt de EU ongeveer 50 euro, een bedrag dat langzaam zal stijgen tot 200 euro in 2013.

Volgens de Europese regels moeten aanvragers minstens een hectare bewerken. In Roemenië zijn bijna 3 van de 4,5 miljoen boerderijen kleiner dan een hectare. Sommige van die boeren hebben hun percelen samengevoegd om in aanmerking te kunnen komen. Maar ook dan loont het nauwelijks de moeite.

Habbekrats

“Voor 180 lei (de tegenwaarde van 50 euro, nvdr.) kunnen we ons land niet eens ploegen”, klaagt Maria Matei, een boer uit Giurgiu in het zuiden van Roemenië die net iets meer dan een hectare bewerkt. “Aan zaaigoed ben ik 200 lei kwijt, en kunstmest kost me 670 lei.”

Een bijkomend probleem is dat het geld wordt overschreven op een bankrekening. Veel boeren moeten naar de stad reizen om het geld te innen. Dat kost hen algauw 10 euro.

Uiteindelijk werden er in 2007 in Roemenië 1,2 miljoen aanvragen ingediend. De Roemeense overheidsinstantie die het geld moet verdelen, had eind april nog maar 70 van de 400 miljoen euro overgemaakt. Tot eind juni kan er nog geld naar de aanvragers gaan; alles wat dan niet is uitgegeven, gaat terug naar Brussel.

Voor 2008 zijn er nog maar 700.000 aanvragen ingediend. Ook daarvoor is de deadline juni. De Roemeense overheid zegt dat meer en meer boeren samenwerkingsverbanden aangaan. Maar veel kleine boeren vinden het ook gewoon de moeite niet meer.

Net als in andere Europese landen gaat ook in Roemenië het meeste geld naar rijke boeren. Critici van het Europese landbouwbeleid zeggen dat de Europese Commissie stilletjes de kleine boeren wil doen verdwijnen. Met name in Roemenië zou dat de productiviteit gevoelig kunnen opkrikken. In Roemenië levert een hectare landbouwgrond gemiddeld een oogst van 3 ton op. Het Europese gemiddelde bedraagt 4,7 ton.

Tweede pijler

Intussen verstrekt de Europese Unie ook de indirecte landbouwhulp, via projecten voor plattelandsontwikkeling. Het geld van de zogenaamde tweede pijler gaat onder meer naar wegen in landbouwgebieden, de modernisering van boerderijen en investeringen in installaties die toelaten een grotere toegevoegde waarde te geven aan landbouwproducten. Er is ook starthulp voor jonge boeren en bijstand voor boeren in streken waar landbouw moeilijker is, zoals in de bergen.

Weer zijn het grote boeren die dergelijke projecten het snelst indienen, maar toch lijkt Roemenië meer gebaat bij deze soort hulp. “De verbetering van de infrastructuur is wat de boeren het meeste oplevert”, zegt Wyn Grant, een agronoom van de Britse universiteit van Warwick die de situatie in Roemenië onderzocht.

Een probleem is dat boeren in Frankrijk en Ierland zich verzetten tegen de vermindering van directe steunbetalingen, die de geplande uitbreiding van de tweede pijler van de landbouwhulp mogelijk maken. Hun opvattingen kunnen zwaar doorwegen, want Frankrijk wordt in juli voor een half jaar voorzitter van de Europese Unie en in Ierland wordt een referendum gehouden over het Verdrag van Lissabon.