Geen papieren, geen gezondheidszorg

In het voorbije jaar werden 8412 mensen ondervraagd die bij Dokters van de Wereld kwamen aankloppen. De helft van de respondenten gaf aan geen ofwel een onzekere verblijfplaats te hebben. Een tiende sliep op straat of in noodopvangcentra. En nog geen kwart had genoeg inkomen om in de basisbehoeften te voorzien. Deze kwetsbare mensen zijn er zowel fysiek als mentaal slechter aan toe dan de gemiddelde Europeaan.

Maar terwijl 74,9 procent van de patiënten volgens de DvdW-artsen nood had aan een behandeling, hadden acht op de tien de facto geen toegang tot de zorg. Nikitas Kanakis, directeur van Dokters van de Wereld van Griekenland, reageert: ‘Zij die het meeste Europese steun nodig hebben, krijgen er het minst.’ Onder de zwangere vrouwen had 59 procent op het moment van de bevraging nog geen enkele vorm van zwangerschapsbegeleiding gehad. Zes op de tien van de ondervraagde patiënten wisten niet waar ze vaccinaties konden krijgen.

Van de Belgische patiënten die DvdW ondervroeg, was veertig procent afkomstig uit de Maghreb-landen. In het Verenigd Koninkrijk kwam de grootste groep uit Azië. In Griekenland bestaat de helft van de patiënten uit Griekse staatsburgers, ten gevolge van de crisis. Dat geeft al aan dat de groepen en mensen die onder het gehanteerde containerbegrip “kwetsbare mensen in Europa” vallen erg divers zijn. Navraag in de sector van de gezondheidszorg bevestigt dat het moeilijk is om verregaande conclusies te baseren op het onderzoek van DvdW, wegens de vage definitie van de ondervraagde groep en dus ook de moeilijkheid om vergelijkend onderzoek te raadplegen. Anderzijds biedt het onderzoek uniek inzicht in de drempels die Europese burgers, die zich in de marge van de samenleving bevindenen, scheiden van hun recht op gezondheidszorg.

Uitsluiting bij wet

De huidige financiële en sociale crisis lijkt intussen het slechtste naar boven te halen: in het kader van besparingsmaatregelen wordt de uitsluiting van de meest kwetsbare mensen nu wettelijk geregeld in sommige landen. In Griekenland hebben migranten zonder papieren sinds kort enkel nog toegang tot zorg als hun leven in gevaar is. Spanje gaat nog een stapje verder en sluit alle illegalen per definitie uit, zelfs als ze ernstig of chronisch ziek zijn.

Dokter Alvaro Gonzalez van Dokters van de Wereld Spanje begrijp niet waarom sommige regeringen toegang tot de zorg gebruiken als middel om immigratiestromen te reguleren. ‘Immigranten zonder papieren zijn helemaal geen medische toeristen. Immigranten weten vaak niet of ze ziek zijn en kennen de gezondheidszorg in Europese landen niet.’ Slechts 1,6 procent van de ondervraagde patiënten migreerde om medische redenen, volgens het rapport van DvdW.

België boven

Wat toegang tot de zorg betreft, is België het slechtst scorende land: negentig procent van de Belgische respondenten had geen toegang tot zorg. ‘Dat is op zich verbazend,’ zegt Frank Van Biervliet, coördinator van de Belgische Projecten van DvdW. ‘Want in België heeft wettelijk gezien iedereen recht op zorg. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Zweden, Nederland of Duitsland, waar de uitsluiting van bepaalde groepen wettelijk is geregeld. Het probleem in België is vooral administratief van aard.’ Voorzitter van Dokters van de Wereld België, Michel Degueldre, legt het uit: ‘De negentien gemeenten in het Brussels gewest hebben allemaal een aparte gezondheidszorg. Als dus iemand van Molenbeek, dat geen ziekenhuis heeft, naar het ziekenhuis in Anderlecht wil, komt daar een hele hoop papierwerk en heen-en-weer-geloop bij kijken.’

Toch zag slechts veertien procent van de Belgische patiënten de administratieve barrières als de grootste hindernis om aan zorg te geraken. Het gebrek aan kennis werd aangehaald als dé nummer één hindernis (33 procent). ‘Vreemdelingen zonder wettig verblijf weten vaak niet dat ze recht op Dringende Medische Hulp hebben,’ zeg Degueldre. ‘Zelfs zwangere vrouwen hebben via dit systeem recht op begeleiding.’

En België doet het ook op ander vlak minder goed dan het Europees gemiddelde. Terwijl één op tien van alle respondenten op straat of in noodopvangcentra sliep, was dat in België één op vijf. Ongeveer een kwart van alle ondervraagden had een inkomen, in België slechts één op  tien. Het percentage Belgische ondervraagden dat geen toegang had tot zorg op het moment van de bevraging, liep op tot 89,9 procent – acht procent hoger dan het Europees gemiddelde. Voorzitter Degueldre nuanceert: ‘De Belgische resultaten in het verslag lijken ernstig, maar dat betekent niet dat het de verkeerde kant opgaat met België. We zijn er mee bezig en werken samen met politici. We hebben de steun van de minister van Volksgezondheid en de minister van Migratie en Armoedebestrijding.’

Dokters van de Wereld is een internationale medische ontwikkelingsorganisatie. Ze verlenen medische hulp aan kwetsbare groepen overal ter wereld en ijveren voor het recht op gezondheidszorg voor iedereen.