Geen selectieve gerechtigheid voor oorlogsmisdaden in Oost-Congo

Bevrijdingsbeweging of terroristische groepering?

In september 2010 lanceerde de procureur van het Strafhof een aanhoudingsmandaat tegen Callixte Mbarushimana voor oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid begaan door het FDLR in 2009 in de provincies Noord- en Zuid-Kivu. Op basis van dat mandaat werd Mbarushimana in oktober aangehouden door de Franse autoriteiten. Uiteindelijk besliste het gerecht over zijn uitlevering aan Den Haag.

Sinds 2007 was Mbarushimana, vanuit Parijs, uitvoerend secretaris van het FDLR. Dit is een gewapende groepering die in Oost-Congo heel wat acties ondernam waarvan de Congolese burgers het eerste slachtoffer waren. Tegenwoordig is het FDLR een heterogene groep met amper een ideologische lijn en zonder duidelijke leiding. Nogal wat leden waren betrokken bij de genocide in 1994. Anderen zijn vooral jonge opposanten van het huidige Rwandese regime die beweren te ijveren voor de bevrijding van hun land van herkomst.

De internationale gemeenschap beschouwt het FDLR als de grote destabiliserende factor in Oost-Congo: een organisatie die de burgerbevolking terroriseert en zich schuldig maakt aan oorlogsmisdaden. Een aantal groepen die banden hebben met wat ooit de FDLR-leiding was, zijn verworden tot misdadige bendes die geregeld plunderen, verkrachten en moorden in Oost-Congo.

Vrede versus gerechtigheid

De aanhouding van FDLR-leiders in Europa is een belangrijke prioriteit binnen het buitenlands EU-beleid ter bevordering van vrede en veiligheid in Oost-Congo. EU-lidstaten verlenen hieraan hun medewerking. In november 2009 arresteerden de Duitse autoriteiten de nummers één en twee van het FDLR. Ook Frankrijk toont zich een goede leerling met de aanhouding en uitlevering van Mbarushimana. Sinds de recente toenadering tussen de presidenten Sarkozy en Kagame, neemt de Franse Republiek een meer kritische houding aan tegenover Rwandese opposanten.

Pax Christi Vlaanderen en Broederlijk Delen menen dat het Internationaal Strafhof een belangrijk instrument kan zijn in de aanklacht en bestrijding van straffeloosheid in Oost-Congo. Op voorwaarde dat het Strafhof en de ondertekenaars van het Statuut van Rome niet aan selectieve gerechtigheid doen.

Een proces moet uitmaken welke verantwoordelijkheid deze personen dragen in de misdaden begaan door FDLR-militairen op Congolees grondgebied. Callixte Mbarushimana is de vierde persoon die in het Internationaal Strafhof zit voor misdaden in Oost-Congo. Wanneer zullen andere leiders van andere gewapende groeperingen volgen? Voorlopig blijven ze vrij rondlopen, onder het oog van politieke autoriteiten en VN-personeel.

De Congolese regering gaf al aan dat ze voorlopig vrede boven gerechtigheid verkiest. De aanhouding, vervolging en berechting van ‘geïntegreerde’ rebellen van het CNDP (bondgenoot van Rwanda) zouden tot nieuw geweld kunnen leiden. Is dat een reden om deze misdadigers te laten deelnemen aan de militaire operaties tegen de zogenaamde hutu-rebellen in het Oosten?            

Pax Christi Vlaanderen en Broederlijk Delen menen dat het Internationaal Strafhof een belangrijk instrument kan zijn in de aanklacht en bestrijding van straffeloosheid in Oost-Congo. Op voorwaarde dat het Strafhof en de ondertekenaars van het Statuut van Rome niet aan selectieve gerechtigheid doen. De ngo’s zijn zich bewust van het fragiele vredesproces en de mogelijke gevolgen van de arrestatie van leiders op de veiligheidssituatie. Een escalatie van het geweld moet worden vermeden. Dit mag evenwel niet  verhinderen dat het internationaal gerecht op een onafhankelijke manier stappen zet die waarheid, verzoening en gerechtigheid voor alle slachtoffers en hun nabestaanden mogelijk maken. En dat kan alleen als alle plegers van oorlogsmisdaden vervolgd worden. 

Nadia Nsayi is medewerkster Oost-Congo bij Broederlijk Delen en Pax Christi Vlaanderen