'Geldschieters moeten Rwanda in vraag stellen'

Teveel windowdressing, te weinig echte economische groei

Dertien jaar na de genocide, lijkt Rwanda socio-economisch aan de beterhand. Dat blijkt alvast uit de belangrijkste macro-economische indicatoren, waarmee het gezag in Kigali graag zwaait. “Maar kijk je naar het aantal Rwandezen in armoede, dan gaat het bergaf”, beweert Des Forges. “De Gini coëfficiënt – de kloof tussen arm en rijk – schommelde vroeger altijd rond de 4 en bedraagt nu al 5 en een beetje”.  

“Als je buitenlandse hulp uit Europa en de VS buiten beschouwing laat, is er geen sprake van groei maar wel van economische terugloop”, bevestigt Begona Inarra van AEFJN (Africa-Europe Faith And Justice Network). De volkerenmoord in de lente van 1994 had de wereld dermate geschokt dat buitenlandse hulp toestroomde, na de terugkeer van de Tutsi-machthebbers. Die hulp wordt teveel gebruikt als windowdressing, betoogt Inarra.
“Langs de grote wegen worden gebouwen en kunstwerken opgetrokken. Kigali staat vol torengebouwen, bedrijven en winkels, maar het stikt er van de jongeren die doelloos rondzwerven omdat ze zonder werk zitten. Het Rwandese binnenland is en blijft straatarm. In plaats van de buitenlandse hulp te investeren in industrie en productie en zo interne economische groei op gang te brengen, wordt het geld gestopt in eyecatchers”.
Kleine landbouwers, hoofdzakelijk Hutu’s, zijn er volgens haar slechter aan toe dan vroeger. In 2000 had 41 % van de Rwandezen toegang tot drinkbaar water: in verstedelijkt gebied was dat weliswaar 60 %, op het platteland een schamele 40 %. En dat terwijl een jaar tevoren nog 49 % van de Rwandezen veilig water ter zijner beschikking had. “De wereldeconomie zit natuurlijk tegen, maar de overheid neemt ook geen initiatieven om kleine landbouw leefbaar te maken”.

Des Forges: “De regering gokt op een trickle down-effect: je maakt de rijken rijker in de hoop dat de welstand zal doorsijpelen naar de onderlagen. Maar dat werkt niet. De donorlanden moeten dringend onderzoeken welke economische politiek Rwanda voert en hoe het geld wordt aangewend”.

Persvrijheid is ingeperkt

“In Rwanda kan je moeilijk een globaal oordeel vellen over mensenrechten. Soms gaat het de goede kant uit, dan gaat het weer bergaf. Veel heeft te maken met de belangen van verschillende groepen die in Rwanda de dienst uitmaken. De jongste maanden bijvoorbeeld hebben de Rwandezen de mogelijkheid gekregen opnieuw partijen te organiseren op lokaal niveau, terwijl dat vroeger enkel op nationale schaal mocht. Maar tegelijkertijd verwacht ik tegen de volgende verkiezingen geen echte oppositiepartij, met een programma dat wezenlijk verschilt van de huidige regering. In 2002 had Bizimungu al ’s geprobeerd om een oppositiepartij op poten te zetten en het heeft hem 15 jaar gevangenis opgeleverd. Ik denk niet dat iemand het in zijn hoofd haalt dit nog ’s te proberen”.

Is het omdat er volgend jaar verkiezingen op til zijn? Is het uit schrik voor eventuele uitschuivers die door journalisten aan de kaak worden gesteld? Feit blijft, zegt Des Forges, dat ook de persvrijheid de laaste tijd fors is ingeperkt. “De pers kan in tijden van verkiezingen een wel erg destabiliserende factor zijn”, lacht de oude dame van Human Rights Watch.

Alison over Paul Kagame
“Het komt mij niet toe om een persoonlijk oordeel te vellen over de Rwandese leider. De vraag die ik mij stel, is de volgende: krijgen de Rwandezen waar ze volgens internationale verdragen en volgens hun eigen grondwet recht op hebben? Het antwoord is neen. Maar het kan erger. Ik start bij de laagste standaard en dat is genocide”.