Gevangenen in Afghaans Guantánamo mogen opsluiting niet aanvechten

In Bagram, net buiten hoofdstad Kaboel, houden de VS meer dan 600 gevangenen vast. Sommigen zeggen dat ze het slachtoffer zijn van een “bijzondere overbrenging” door de CIA. Nog veel meer gevangenen zeggen dat ze gefolterd en misbruikt zijn.
Advocaten van Obama’s ministerie van Justitie hebben vorige week in een federale rechtbank het standpunt verdedigd dat gevangenen in Bagram het recht niet hebben hun opsluiting aan te vechten voor een Amerikaanse rechter. Ze deden dat in een zaak die is aangespannen door de advocaten van vier Bagram-gevangenen. De zaak kwam begin januari een eerste keer voor. Advocaten van de toenmalige regering-Bush betoogden toen dat Bagram in oorlogsgebied lag en dat de vrijlating van de gevangenen een veiligheidsrisico inhield. De wissel in het Witte Huis heeft dat standpunt niet veranderd.
“In de zaak Boumediene versus Bush heeft het Hooggerechtshof geoordeeld dat Guantánamo-gevangenen het recht hebben hun aanhouding aan te vechten, maar het beperkte dat recht niet tot Guantánamo”, reageert Marjorie Cohn, voorzitter van de Nationale Advocatenvereniging. “Rechter Kennedy zei dat het hof niet mild zou zijn voor een regering die mensen in andere landen opsluit om de jurisdictie van Amerikaanse rechtbanken te ontlopen. De regering-Obama stuurt naar verluidt gevangenen naar Bagram in plaats van naar Guantánamo. Het is verontrustend dat mensen die zich in Irak en Afghanistan in Amerikaanse gevangenschap bevinden, de toegang ontzegd wordt tot de rechtbank om hun status van ‘vijandige strijder’ aan te vechten.”

Zwaar ontgoocheld

Tijdens zijn eerste week als president had Barack Obama de sluiting van Guantánamo aangekondigd. Mensenrechtenorganisaties reageerden opgetogen. Obama’s houding ten aanzien van Bagram komt nu als een koude douche.
De prominente mensenrechtenadvocate Barbara Olshansky, die drie Bagram-gevangenen verdedigt, is zwaar ontgoocheld dat de regering-Obama “blijft vasthouden aan een standpunt dat ertoe heeft bijgedragen dat ons land in de hele wereld als een paria wordt bekeken voor zijn flagrante gebrek aan respect voor de mensenrechten.” Ze hoopt dat de regering-Obama enkel aangaf dat ze haar definitieve standpunt nog moet bepalen.
De Bagram-controverse zal de komende maanden nog toenemen wanneer Obama duizenden extra militairen naar Afghanistan stuurt en 60 miljoen dollar investeert in de uitbreiding van de gevangenis in Bagram.

Rechter Kennedy zei dat het hof niet mild zou zijn voor een regering die mensen in andere landen opsluit om de jurisdictie van Amerikaanse rechtbanken te ontlopen.

Zware foltering

In een vorige week gepubliceerd rapport namen de Verenigde Naties de gevangenis in Bagram onder vuur. Het Rode Kruis mag er gevangenen bezoeken, zegt het rapport, maar de conclusies van het Rode Kruis worden geheim gehouden. Het Amerikaanse leger heeft aanvragen van de VN voor gelijkaardige bezoeken geweigerd.
“Volgens sommige getuigenissen zitten sommige mensen in Bagram al vijf jaar vast”, zegt het rapport. “Sommige voormalige gevangenen stellen dat ze aan zware foltering zijn onderworpen, zelfs aan seksueel misbruik. Voormalige gevangenen stellen ook dat ze werden vastgehouden in kooien waarin 15 tot 20 mensen zaten en dat twee gevangenen in dubieuze omstandigheden gestorven zijn.”
Sommige waarnemers zijn niet verrast dat Obama hier het Bush-model volgt. Deze maand gebeurde dat al eens in een rechtszaak van vijf Guantánamo-gevangenen, toen advocaten van het ministerie van Justitie zich achter “de nationale veiligheid” verscholen, net zoals onder Bush meermaals gebeurd was. Een van de vijf gevangenen was de in Ethiopië geboren Brit Binyam Mohamed. Die werd maandag vrijgelaten, na zes jaar gevangenschap. De VS hadden alle beschuldigingen tegen hem laten vallen.