Groeilanden willen meer invloed op de Noordpool

De rush op de Noordpool lijkt ingezet. Niet-Arctische landen zijn niet uit op territorium, maar ze willen wel economische en politieke invloed in de regio verwerven. China heeft al een onderzoekscentrum in het noorden van Noorwegen en laat een ijsbreker van 8000 ton bouwen.

In 2013 zal Canada de Arctische Raad voorzitten. De uitdagingen zijn enorm: toegenomen scheepvaart, ontginning van grondstoffen en de bescherming van een kwetsbare regio die het al hard te verduren krijgen door de klimaatverandering.

Wat de Raad uniek maakt zijn de zes inheemse groepen uit het noordpoolgebied die optreden als permanente leden, naast acht landen met Arctische territoria: Canada, Rusland, de VS, Noorwegen, Finland, Zweden, IJsland en Denemarken (Groenland). Maar enkel deze landen hebben stemrecht. Daarnaast zetelen er momenteel zes niet-Arctische landen als waarnemer in de Raad: Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, Spanje, Polen en Nederland.

Waarnemer

De Raad is een belangrijk discussieforum. Territoriale disputen tussen Arctische landen zijn eerder zeldzaam, maar “de Raad kampt wel met de kwestie van andere niet-Arctische landen die erbij willen”, verklaart Tony Penikett als gewezen premier van Yukon, één van Canada’s drie Arctische gebieden. De Europese Unie, andere Europese landen, Japan en Zuid-Korea willen de status van waarnemer krijgen.

“Hoe kan de Raad relevant blijven? Door andere landen meer inspraak te geven of door een exclusieve club te blijven?”, vraagt Penikett zich af. Rusland en Canada zijn alvast fors gekant tegen elke uitbreiding. Ook inheemse groepen zien dat niet zitten. Ze vrezen dat hun invloed zal afnemen.

“Uitbreiding zou de Raad een veel luidere stem geven op het wereldtoneel”, argumenteert Michael Byers, hoogleraar Internationaal Recht aan de Universiteit van Brits-Columbia. “Zo genereer je meer publieke aandacht voor de regio. Andere landen met legitieme belangen uitsluiten, leidt alleen maar tot spanning.”

Olieramp

De Arctische wateren zullen nog lange tijd een zeer gevaarlijke plek blijven. Vorige maand verging een reusachtig Russisch olieplatform tijdens een storm, met 53 doden tot gevolg. Omdat het platform onderweg was naar de haven en werd er geen olie gelekt.

“De Raad heeft nog altijd geen werk gemaakt van een noodplan in geval van een olieramp, zelfs veiligheidsstandaarden voor de ontginning van olie en gas zijn er niet”, hekelt Sara French, onderzoeker bij de ngo Walter and Duncan Gordon Foundation. “Als voorzitter kan Canada het voortouw nemen in deze kwesties, en ook de ook de stem van inheemse volkeren versterken.”

Canada kan een leider worden, maar dat zal niet tijdens de regering-Harper gebeuren, voorspelt Byers. “De gevolgen van de klimaatverandering zijn immers de overheersende kwestie in het noordpoolgebied.” Zoals bekend ziet Canada zijn uitstoot van broeikasgassen met 24 procent stijgen en heeft het zich teruggetrokken uit het Kyotoprotocol. “Daardoor ligt het moeilijk voor Canada om echt als leider op te treden in de Raad”, besluit Byers.