Groot-Brittannië bewapent repressieve staten

Een verslag van de Committee on Arms Export Controls (CAEC) van het Britse Parlement legt de schaal van Britse wapenexporten naar landen met een slecht mensenrechtenrapport bloot. 25 van de 27 landen die het Buitenlandse Ministerie als “countries of concern” beschrijft, waaronder Iran, Soedan, Sri Lanka en China, ontvangen wapens van Britse firma’s. Groot-Brittannië heeft in het voorbije jaar meer dan 3.000 licenties goedgekeurd die export van conventionele wapens naar deze landen mogelijk maakt.

Ethische en legale bezwaren

De licenties zouden een waarde hebben van veertien miljard euro. Het gros van dit bedrag gaat naar Israël en de bezette gebieden. De verkoop van voornamelijk beveiligingsmateriaal – maar ook van gepantserde voertuigen, machinegeweren, pistolen en ammunitie – zou een waarde hebben van 8,9 miljard euro. Israël wordt in de ranglijst gevolgd door Saoedi-Arabië en China, met respectievelijk ongeveer 2 en 1,6 miljard euro aan wapenexporten.

Het overige geld komt uit een hele reeks andere landen, waaronder Iran, Rusland, Sri Lanka, Somalië, Syrië en Soedan. De commissie duidt ook zelf enkele “countries of concern” aan, namelijk Argentinië, Bahrein, Egypte, Madagaskar en Tunesië. De wapenhandel met deze landen zou goed zijn voor 128 miljoen euro.

De commissie heeft hier ethische bezwaren bij, maar duidt ook op het feit dat deze wapenexporten verschillende verdragen, wetten en beleidsdoelstellingen breken. In een eerdere beleidsverklaring stelde de Britse overheid geen wapens te leveren ‘indien er een kans bestaat dat de voorgestelde export een regionaal of intern conflict kan uitlokken of verlengen, of als de export voor interne repressie kan gebruikt worden’.

Dergelijke taal kan ook gevonden worden in een reeks internationale verdragen, waaronder de EU Council Common Position en de Arms Trade Treaty (ATT). Beide verdragen verbieden expliciet de praktijken waar Groot-Brittannië zich schuldig aan maakt. Het land verbreekt ook militaire embargo’s tegen onder meer China en Madagaskar.

De Belgische wapenhandel

Groot-Brittannië is slechts één van de vele landen die deze verdragen verbreken. Ook België maakt zich hieraan schuldig. Ons land staat op de zevende plaats qua wapenexport in de EU, goed voor twaalf miljard euro in de periode tussen 1998 en 2011. Dit cijfer is waarschijnlijk een onderschatting. Ons land weigert immers de volledige cijfers beschikbaar te stellen.

Een groot deel van de wapenexport is niet bepaald controversieel. Het gros van de wapenexport gaat naar de VS of blijft binnen de EU. Toch kent België een lange geschiedenis van ethisch bezwaarlijke wapendeals.

Een belangrijke en controversiële ontvanger van Belgische wapens is het Libië van Muammar Khadaffi. Het speurwerk van Belgische journalist Damien Spleeters wierp een licht op de jarenlange wapenhandel tussen België en Libië. Belgische wapenhandelaars leverden vanaf de staatsgreep van de Libische kolonel tot zijn val in 2011 wapens aan het Noord-Afrikaanse land. Officieel ging het om wapens om humanitaire konvooien te beschermen, maar uit een diplomatieke kabel blijkt dat België wist dat de wapens waarschijnlijk niet enkel door het Libische leger zelf zouden worden gebruikt.

Als sponsor van internationaal terrorisme exporteerde Libië veel van de Belgische wapens. Sinds de revolutie die Khadaffi ten val bracht, is het hek van de dam. Belgische wapens werden reeds in verschillende conflicten gevonden – zo waren de Islamistische rebellen in Mali bewapend met Belgische antitankwapens en duiken er in Syrië vaak FN FAL semiautomatische geweren op.

Dubbel spel

Ook Britse wapens duiken op in Syrië en niet enkel bij de rebellen. Wapens die uit Groot-Brittannië geleverd worden aan Iran en Rusland kunnen, dankzij de steun van deze landen aan het regime van president Assad, in Syrië belanden. Het CAEC rapport maakt ook gewag van rechtstreekse leveringen aan het regime: drie licenties ter waarde van 166.670 euro. Het zou hier gaan om beveiligingsmateriaal, hydrofonen en dual-use chemische stoffen.

Vooral de chemische stoffen vallen op. Dual-use goederen hebben zowel een industrieel als een militair nut. Het gaat hier om natriumfluoride, een stof die gebruikt kan worden in het zuiveren van water, en kaliumfluoride, een stof die gebruikt wordt in de metaalindustrie. Beide stoffen kunnen echter ook verwerkt worden tot chemische wapens.

Toen de licentie in begin 2012 uitgereikt werd, hadden Groot-Brittannië en de EU geen bezwaar tegen het leveren van deze producten. Sindsdien voerde de EU nieuwe sancties in die de export van dual-use goederen naar Syrië aan banden legde.

Terwijl Groot-Brittannië deze stoffen leverde aan het Syrische regime, riep het de internationale gemeenschap op wapens te leveren aan de rebellen in de burgeroorlog. Het is niet de eerste keer dat Groot-Brittannië wapens leverde aan beide zijden van een conflict. Tijdens de Iraaks-Iraanse oorlog leverde het land wapens aan de Islamitische Republiek en aan het regime van Saddam Hussein. De leveringen aan Saddam bevatten toen ook dual-use chemische stoffen.

Aanbevelingen

‘De overheid moet voorzichtiger zijn bij het goedkeuren van wapenlicenties voor landen met een pover mensenrechtenrapport,’ stelt de voorzitter van de CAEC, sir John Stanley. ‘De overheid moet erkennen dat er een tweestrijd is tussen het promoten van wapenexporten naar autoritaire regimes en het bekritiseren van deze regimes voor hun mensenrechtenschendingen. Ze kunnen niet meer stellen dat deze twee beleidslijnen elkaar versterken.’

Het rapport voegt hier een reeks van aanbevelingen bij, waaronder het zo snel mogelijk ratificeren van het ATT-verdrag. Groot-Brittannië is één van de 79 staten die het verdrag ondertekenden. Van deze 79 landen hebben slechts Guyana en IJsland het verdrag reeds geratificeerd. Pas als 50 naties het verdrag ratificeren, wordt het van kracht.