Heel Zuid-Amerika onder één dak

Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay (Mercosur) en Bolivia, Colombia, Ecuador, Peru en Venezuela (CAN) willen samen met Chili, Guyana en Suriname economisch groeien in de Zuid-Amerikaanse Gemeenschap. De samenwerking tussen Mercosur en CAN vormt de eerste pijler van het nieuwe samenwerkingsverband. De twee handelsblokken hadden eerder al beslist binnen tien jaar een vrijhandelszone te vormen. De tweede pijler bestaat uit beton en staal: de lidstaten zullen de komende vijf jaar meer dan 3 miljard euro investeren in 32 infrastructuurprojecten die de landen van Zuid-Amerika dichter bij elkaar moeten brengen. De derde pijler worden de gezamenlijke standpunten die de lidstaten willen innemen in multilaterale onderhandelingen.

Omdat er op de drie terreinen al veel werk is verricht en er al overlegstructuren bestaan, krijgt de Zuid-Amerikaanse Gemeenschap niet meteen eigen instellingen. De Braziliaanse regering, de belangrijkste motor achter het initiatief, en de voormalige Argentijnse president Eduardo Duhalde, nog een voorvechter van het project, wilden de gemeenschap aanvankelijk eigen organen geven. Maar dat voorstel werd begraven tijdens de voorbereidende vergaderingen.

Niet verstandig, oordeelt Roberto Guarnieri, permanent secretaris van het Latijns-Amerikaans Systeem (SELA). Die instelling telt 25 lidstaten uit Latijns-Amerika en de Cariben en streeft ook naar een sterkere integratie van de regio. Guarnieri denkt dat de Zuid-Amerikaanse Gemeenschap toch een orgaan nodig heeft dat voorstellen en programma’s ontwikkelt en de eventuele consensus daarover in de praktijk omzet. In de Europese Unie speelt de Commissie die rol. Guarnieri beveelt voor de Zuid-Amerikaanse Gemeenschap de SELA aan.

Naast Brazilië zijn ook Argentinië en Venezuela sterk gewonnen voor de nieuwe gemeenschap. Tabaré Vázquez, de toekomstige president van Uruguay, lijkt zich bij dat kamp aan te sluiten. Chili en Colombia reageren terughoudend. Colombia is een trouwe bondgenoot en handelspartner van de VS, die hun eigen plannen hebben voor de integratie van het continent. Chili, dat een vrijhandelsakkoord met de VS heeft, waarschuwt voor onbesuisdheid.

Een belangrijke vraag is of er binnen de nieuwe gemeenschap ook plaats is voor Mexico en de landen van Midden-Amerika en de Cariben. Volgens Allan Wagner, de secretaris-generaal van de CAN, ligt dat voor de hand. Mexico en de landen van Midden-Amerika overwegen associatieovereenkomsten met de Mercosur, en de landen van de Andesgemeenschap beslisten in juli ook open te staan voor nauwere banden met die landen. Maar Mexico maakt deel uit van de Noord-Amerikaanse Vrijhandelszone en valt daardoor duidelijk binnen de Amerikaanse invloedssfeer.

De Zuid-Amerikaanse Gemeenschap die donderdag in de steigers wordt gezet, is 17 miljoen vierkante kilometer groot en telt meer dan 350 miljoen inwoners. Samen beschikken de twaalf lidstaten over genoeg olie, gas en grondstoffen om hun economieën zeker nog een eeuw draaiende te houden. Geen enkele andere regio op aarde beschikt over meer bossen, zoet water en een rijkere biodiversiteit. Maar de verkeerswegen en de handel tussen de meeste landen zijn onderontwikkeld. De Andes en het Amazonewoud fungeren als grote barrières. Veel grensgebieden zijn economisch dood. De geplande infrastructuurprojecten moeten daar verandering in brengen.

Ooit smelten de CAN en de Mercosur misschien samen en groeit de Zuid-Amerikaanse Gemeenschap uit tot een Verenigde Staten van Zuid-Amerika, droomt Allan Wagner. Maar zelfs op middellange termijn is daarrond niets gepland. Doel is voorlopig alleen de convergentie tussen de Mercosur, de CAN en de overige drie landen alle kansen te bieden. (PD/MM)